xTZrhE. YAZIM İMLA Büyük Harfler Nerede Kullanılır? Cümle Başında Mısra dize Başında Özel Adların Başlarında Ses Uyumu Nedir? Ek Fiil İle Sözü Birleşik Sözcükler Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler Özel Adlar nasıl Yazılmalı? Sayılar Nasıl Yazılmalı? İkilemeler Nasıl Yazılır? Kesme İşareti Nerelerde Kullanılır? Şapka Düzeltme İşareti Nerede Kullanılır? Kısaltmalar Büyük Harfler Nerede Kullanılır? Cümle Başında Mısra dize Başında Özel Adların Başlarında Cümle Başında Gülme komşuna gelir başına. İlk ve orta dereceli okullar açıldı. Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen sözcük büyük harfle başlamaz 1985 yılında üniversiteden mezun oldu. Cümle içindeki aktarma ve alıntılar büyük harfle başlar Atatürk, gençliğe seslenirken "Ey Türk istikbalinin evladı! İşte bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen; Türk istiklal ve Cumhuriyetini kurtarmaktır!" diyor. Tırnak içindeki söz, tam bir cümle değilse veya cümlenin tamamı alınmamışsa sözcük büyük harfle başlamaz Nebi'nin "...var içinde" redifli gazeli Divan'ında uyuyor. Yahya Kemal Beyatlı, Edebiyata Dair İki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz Bundan uzun yıllar önce -yaklaşık kırk yıl- her şey çok başkaydı. İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar Bir yılda dört mevsim vardır İlkbahar, yaz, sonbahar, kış. İki noktadan sonra cümle değil de örnekler sıralanırsa sözcük küçük harfle başlar Bazı örneklerde -sız eki kalıplaşmıştır deniz, hırsız, ıssız, öksüz. Mısra Dize Başında Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Mehmet Âkif Ersoy Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik; Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik. Yahya Kemal Beyatlı Özel Adların Başında Kişi ad ve soyadları büyük harfle başlar Mustafa Kemal Atatürk, Barış Manço, Yunus Emre, Ahmet Bilge, Shakespeare, Wolfgang von Goethe, Victor Hugo. Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar ve meslek adları da büyük harfle başlar Sayın Kemal Eraslan, Orhan Bey, Fatma Hanım, Prof. Dr. Umay Günay, Doktor Yaşar Anlar, Mareşal Fevzi Çakmak, Fatih Sultan Mehmet, Genç Osman, Aslan Yürekli Richard, Deli Petro. Akrabalık adları bildiren sözcükler büyük harfle başlamaz Fahriye abla, Ayşe teyze, Osman enişte. Akrabalık adları lakap yerine geçerse büyük harfle başlar Nene Hatun, Hala Sultan, Dayı Kemal. Resmi yazılarda saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren sözcükler de büyük harfle başlar Sayın Bakan, Sayın Müdür, Sayın Kaymakam. Mektuplarda ve resmi yazışmalarda hitapların ilk sözcüğü de büyük harfle başlar Sevgili arkadaşım, Canım kardeşim, Değerli dostum. Hayvanlar takılmış isimler büyük harfle başlar Düldül, Sarıkız, Minnoş, Nazlı. Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar Türk, İngiliz, Japon, Kazak, Türkmen, Karakeçili Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar Türkçe, Almanca, Rusça, Kazakça, Özbekçe. Devlet adları büyük harfle başlar Türkiye Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Suudi Arabistan, Federal Almanya Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını anlatan sözler büyük harfle başlar Müslüman/Müslümanlık, Hıristiyan/Hıristiyanlık, Budist/Budizm, Hanefi/Hanefilik, Katolik/Katoliklik. Din ve mitoloji kavramlarını karşılayan özel adlar büyük harfle başlar Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus, Kibele. Tanrı sözcüğü özel ad olarak kullanılmadığı zaman küçük harfle başlar Eski Yunan tanrıları. Dini kavramlar küçük harfle başlar cennet, cehennem, uçmak, sırat köprüsü, gayya kuyusu. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar Merkür, Venüs, Dünya, Halley, Ay. Dünya, güneş, ay sözcükleri terim olarak kullanıldığında büyük harfle başlar. Yer adları ülke, il, ilçe, bölge, köy, semt, cadde, sokak vb. büyük harfle başlar Asya, Avrupa; Türkiye, Almanya; İç Anadolu, Marmara; Ankara, Konya, Bağdat, Moskova; Ürgüp, Söke; Akçaköy; Bahçelievler, Ümitköy; Atatürk Bulvarı; Necatibey Caddesi, İlkadım Sokağı. Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak isimleri büyük harfle başlar Yıldız Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Karaköy Meydanı, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Ziya Gökalp Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Sokağı, İnkılap Sokağı. Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün sözcükleri büyük harfle başlar Topkapı Sarayı, Dolmabahçe Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Alanya Kalesi, Galata Köprüsü, Beyazıt Kulesi, Bilge Kağan Anıtı. Kurum, kuruluş ve kurul adları büyük harfle başlar Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Devlet Malzeme Ofisi, Milli Kütüphane, Çocuk Esirgeme Kurumu, Atatürk Orman Çiftliği, Çankaya Lisesi, Türk Ocağı, Yeşilay Derneği, Emek İnşaat, Bakanlar Kurulu, Yüksek Öğretim Kurulu. Kurum, merkez, bakanlık, ünivesite, fakülte, bölüm vb. kuruluş bildiren sözcükler, belli bir kurum kastedildiği zaman büyük harfle başlar Bu yıl Meclis, yeni döneme erken başlayacak. Son günlerde Bölümümüz yoğun bir çalışma içinde. Kitap, dergi, gazete , tablo, heykel ve hukukla ilgili kanun, tüzük , yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar Babür Divanı, Türk Dili Tarihi, Rusça-Türkçe Sözlük, Türkbilig, Cosmopolitan, Hürriyet, Yeni Binyıl, Uyuyan Güzel tablo, Düşünen Adam heykel, Medeni Kanun, Borçlar Hukuku kanun, Atatürk Uluslar Arası Barış Ödülü Tüzüğü, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği. Ancak, Özel ada dahil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Ayçiçekleri tablosu. Kitap adlarında ve başlıklarda, arada ve sonda bulunan ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır Leyla ile Mecnun, Turfanda mı, Turfa mı?, Diyorlar ki, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, Ben de Yazdım. Ses Uyumu Nedir? Ek fiil nedir? İle sözü Dilimizde bir sözcük içindeki seslerin önlük-artlık incelik-kalınlık düzlük-yuvarlaklık ve ötümlülük-ötümsüzlük bakımından bir birine uymasına ses uyumu denir. Temelde iki farklı ses uyumundan söz etmek gerekir. Ünlü uyumu ve ünsüz uyumu. Ünlü uyumundan asıl ve yaygın olanı büyük ünlü uyumu olarak da adlandırılan önlük-artlık uyumudur. Bu uyumun kuralı, bir sözcüğün ilk hecesi ön ünlüyle başlamışsa bunu takip eden hecelerinde ön ünlülü olması; art ünlü ile başlamışsa da art ünlülü olması gerekmektedir. Örneğin akşam, okul, başlayacak, gece, pire, gelecek. Küçük ünlü uyumu olarak da bilinen düzlük yuvarlaklık uyumu ise dilimizin daha geç dönemlerde kuralı belirlenmiş ve daha az yaygın olan ünlü uyumudur. Bu uyumda esas olan düz ünlü ile başlayan bir sözcüğün diğer hecelerinin de düz ünlülü , yuvarlak ünlü ile başlayan bir sözcüğün ise takip eden hecelerinde ancak ya düz-geniş ya da dar-yuvarlak bir ünlünün yer almasıdır. Yani; a, ı, e, i ünlülerinden sonra yine aynı ünlülerden biri; o, u, ö, ü ünlülerinden sonra ise ya a, e, veya u, ü ünlülerinden birinin gelmesidir. Örneğin yukarı, konuşmak, güleç, ödev. Her iki ünlü uyumu da Türkçe kökenli sözcükler için geçerlidir. Alıntı sözcükler kendi ünlü niteliklerini koruyabilirler. Her iki ünlü uyumunun da istisnaları vardır. Örneğin, zaman içinde ses değişmelerine uğrayarak uyum dışına çıkmış görünen hangi, hani, kardeş vb. sözcükler önlük-artlık uyumuna aykırı görünmekle birlikte Türkçe'dir. Avuç, kabuk, savurmak, yağmur, yağmur vb. sözcükler de düzlük-yuvarlaklık uyumunu reddetmekle Türkçe kökenli sözcüklerdir. Ayrıca -daş/-taş, -gil, ken, ki, -leyin, -I mtrak, ekleri önlük artlık, -iyor eki ise hem önlük-artlık, hem de düzlük-yuvarlaklık uyumunu reddetmektedir dindaş, amcamgil, yaparken, sabahki, akşamleyin, mavimtrak, geliyor. Her iki ünlü uyumunun kurallarını da göz önünde bulundurarak bir sözcükte yer alabilecek düzenini söyle gösterebiliriz a -> a,ı o -> u,a e -> e,i ö -> ü,e ı -> ı,a u -> u,a i -> i,e ü -> ü,e Ünlü uyumu, ünsüzlerin ötümlülük-ötümsüzlük sertlik-yumuşaklık bakımından bir birine yakın, aynı veya benzer özellikteki ünsüzleri tercih etmeleri ile ortaya çıkmış ikincil bir uyumdur. Ötümsüz bir ünsüzle f, s, t, k, ç, ş, h, p biten bir hece yine ötümsüz ünsüzle başlayan bir hece, ötümlü veya diğer özellikteki ünsüzlerle biten heceler ve kendilerine yakın özellikte bir ünsüzle heceyi yanlarına ister. Örneğin aş-çı aş-cı değil, geç-ti geç-di değil, sabah-tan sabah-dan değil, ofis-te ofis-de değil; iz-ci iz-çi değil, yağmur-da yağmur-ta değil vb Ek Fill Ek Eylem, İmek Fiili nedir? En eski biçimi er-olan, asıl fiil anlamı "olmak, mevcut olmak" olup isimlerin yüklem gibi kullanılmalarını, fiillerde ise birleşik çekimin yapılmasını sağlayan fiile ek fiil denir. Takip ettiği sözcüğe ayrı da bitişik de yazılabilir. Ayrı yazıldığı zaman ünlü uyumuna girmez yapar imiş, geliyor idim, yorgun ise vb. Bitişik yazıldığı zaman ekleşmiş bir fiil olarak ünlü uyumuna uyar Yaparmış, geliyordum, yorgunsa. Ünlü ile biten sözcüklere eklendiğinde baştaki ünlü yerini 'y' bırakır. Ayşe'ymiş, bankadaydı, okuldaysa, birinciymiş. -de, da bağlacı ve -de/-da, -te/-ta bulunma hali eki İlki bağlaç yani bir sözcük türünün üyesi, diğeri ise yalnızca bir olarak karıştırılmaları imkansız, kullanım olarak ise çok yaygın. Bağlaç olan de, da daima ayrı yazılır ve te, ta biçimi yoktur. Elma da aldı, portakal da. Ayşe de geliyor. Hak da , adalet de benim, derdi. Ek olan -de/-da, -te/-ta ise eklendiği sözcüğe bitişik yazılır ve dört biçimlidir Elmada ve Portakalda kurt çıktı. Ayşe'de kitap var. Hakta ve adalette eşitlik ilkesi vardır. Biraz dikkat ve özen gösterildiği takdirde karıştırılmaları pek de mümkün görünmeyen bu eşsesli morfemler için her durumda geçerli olmasa da büyük ölçüde ayırdedici olabilen bir ipucu da verilebilir. Bağlaç olan de, da cümleden çıkarıldığı zaman, cümle yalnız bağlacın vermiş olduğu anlamı yitirmekte; -de/-da, -te/-ta eki çıkarıldığı zaman ise cümle tamamen bozulmaktadır. Bu kuralı yukarıda ek için verdiğimiz örneklere uygularsak Elma ve portakal kurt çıktı. Ayşe kitap var. Hak ve adalet eşitlik ilkesi vardır. cümle bozukluğunu rahatlıkla görebilirsiniz. -ki bağlacı ve -ki aitlik eki ki bağlacı ile -ki aitlik eki de birbirinden tamamen farklı morfemlerdir. ki bağlacı daima ayrı yazılır kalıplaşmış birkaç örnek istisnadırbelki, çünkü, halbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki. Bugün gelir mi ki?Öyle günler gördüm ki! Sen ki en sevdiğim dostumsun... ki bağlacı çünkü bağlacında uyuma girmiştir. ki aitlik eki ise bütün diğer ekler gibi geldiği sözcüğü bitişik yazılır ve ki bağlarından farklı olarak -kü biçimi artık yaygın biçimde kullanılmaktadır Sabahki görüşme olumlu geçti. Dünkü yemek güzeldi. Fırındaki ekmekler pisti. İle Sözü İle sözü ayrı yazıldığı gibi bitişikte yazılabilir Ünlü ile biten bir sözcüğe ile sözünü getirdiğimiz zaman baştaki ünsüz düşer ve oraya bir y ünsüsü girer ve ekleşmiş olan ile ünlü uyumana uyar baltayla, kapıyla, inciyle, keresteyle, sürüyle. Üçüncü kişi iyelik ekinden sonra da ile sözü, sözcüğü tıpkı ünlü ile biten sözcüklerde olduğu gibi eklenir kapısıyla, incisiyle, anahtarıyla, dolabıyla. Ünsüzle biten bir sözcüğe eklenen ile ünlü uyumana girer kapakla, kafayla, sütle, güzelle, oyunla. Birleşik Sözcükler Dilimizde yeni bir kavram karşılamak için yararlandığımız yollar-dan biri, kelime birleştirmesidir. Kelime birleştirmesi yoluyla kurulan sözlere birleşik kelime adı verilir. Birleşik kelimeler söz varlığımızda geniş bir yer tutar. Birleşik kelime terimi için bileşik kelime denilmesi yanlıştır. Dilimizde belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, isnat grupları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çe-kimli fiillerden oluşan ifadeler, yeni bir kavramı karşıladıkları zaman birleşik kelime olurlar yer çekimi, hanımeli, ses bilgisi; beyaz peynir, açıkgöz, toplu iğne; eli açık, ayak yalın, günü birlik, sırtı pek; söz etmek, zikretmek, hasta olmak; gelebilmek, yazadurmak, alıvermek; çoluk çocuk, çıtçıt, ev bark; baş üstüne, günaydın; sağ ol, ateşkes, külbastı. Görüldüğü gibi birleşik kelimeler bitişik de ayrı da yazılabilmektedir. Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler Bitişik Kelimeler Birleşik kelimeler, yazılış bakımından bitişik yazılanlar ve ayrı yazılanlar olmak üzere ikiye ayrılır. Bitişik yazılan birleşik kelimelere bitişik kelime adı verilir. Birleşik kelimeler aşağıdaki durumlarda bitişik kelime olurlar ve bitişik yazılırlar. 1. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır kaynana 2. Dilimize Arapçadan girmiş azil < azl, emir < emr, hüküm < hükm, kayıp < gayb, keşif < keşf, küfür < küfr, nakil < nakl gibi birtakım kelimeler etmek, edilmek, olmak, olunmak, eylemek yardımcı fiilleriyle birleşirken asıllarına uyarak ikinci hecedeki ünlülerini düşürürler. Bu gibi kelimelerle yapılan birleşik fiiller bitişik yazılır azletmek, azledilmek, emretmek, hükmetmek, hükmolunmak, kaybolmak, kaydedilmek, keşfetmek, keşfedilmek, küfretmek, nakletmek, neşretmek, neşrolunmak, sabretmek, seyretmek, şükreylemek, zikretmek krş. Birleşik kelimeler B. 1; Alıntı kelimelerin yazılışı 1. UYARI Bu kelimeler ünlüyle başlayan bir yardımcı fiil veya ek almadıkları zaman azil, defin, emir, hüküm, kayıp, keşif, meyil, nakil, sabır, vecit, zeyil, zikir şeklinde söylenir ve yazılır. UYARI Söyleyişte tonlulaşma şeklinde ses değişmesine uğrayanlar ayrı yazılır azat etmek, hamt etmek, derç etmek, iz'aç etmek, iktisap etmek, harp etmek. Bu örneklerde tonluluk söyleyişte belirtilir. 3. Dilimize Arapçadan girmiş af < afv, his < hiss, ret < redd, zan 4. İsim kısımları tek başına kullanılmayıp sadece etmek, olunmak yardımcı fiilleriyle kalıplaşan birleşik kelimeler bitişik yazılır ahzetmek, bahşetmek, bahşolunmak, hamletmek, hazfetmek, nez'etmek, rekzetmek, serdetmek. 5. Sonunda Arapçaya özgü gırtlak ünsüzü ayın ve hemze olan kelimeler etmek, olunmak fiilleriyle birleşik fiil kurduklarında bitişik yazılır defetmek, hal'etmek tahttan indirmek, katetmek, menetmek, menolunmak, tabetmek bk. Alıntı kelimelerde kesmeli yazılış. 6. Vurgusu son heceye kaymış birleşik kelimeler bitişik yazılır açıkgöz, anaerkil, ataerkil, babayiğit, bastıbacak, boşboğaz, büyükbaş hayvan, camgöz, cingöz, çınayaz, düztaban, elense, elverişli, günaydın, işveren, kafakol, Karagöz, karagöz balığı, küçükbaş hayvan, önayak olmak, paragöz, pisboğaz, tepegöz, tıknefes. Vurgusu son hecede bulunan ikilemeler de bitişik yazılır cırcır böceği, cızbız, civciv, çıtçıt, dırdır, fırfır, fısfıs, hımhım, hoşbeş, şıpşıp bir tür terlik, yüzgöz olmak. 7. Eş anlamlı ikilemelerde vurgu normal olarak ikinci hecededir. Vurgusu ilk heceye kayan ikilemeler bitişik yazılır darmadağın, darmadağınık, darmaduman, karmakarışık krş. Birleşik kelimeler B. 7. 8. Kelimelerden biri veya ikisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğrarsa bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır krş. Birleşik Kelimeler B. 2, a. Organ bildiren sözlerle kurulan bitki, hayvan, hastalık, alet, eşya, tarz ve yiyecek adları aslanağzı bitki, aslankuyruğu bitki, aslanpençesi bitki, ayıkulağı bitki, cinsaçı bitki, civanperçemi bitki, gelinparmağı üzüm, geyikdili bitki, horozgözü bitki, horozibiği bitki, itburnu bitki, katırtırnağı bitki, kazayağı bitki, keçiboynuzıı bitki, keçimemesi üzüm, keçisakalı bitki, kızkalbi bitki, koyungöbeği mantar, köpekayası bitki, kurtbağrı bitki, kuşburnu bitki, sığırödü bitki, tavşanbıyığı bitki, turnagagası bitki; açıkağız bitki, akkııyruk çay, alabaş bitki, altınbaş kavun, altıparmak palamut, beşbıyık muşmula, karabaldır bitki, topbaş bitki. danaburnu böcek, öküzburnu kuş; akbaş kuş, alabacak at, beşparmak deniz hayvanı, beşpençe deniz hayvanı, çakırkanat ördek, elmabaş tepeli dalgıç, iribaş kurbağa kurtçuğu, kababurun balık, kamçıkuyruk koyun, kamışkulak at, karabaş, karagöz balık, karakulak hayvan; haberci, kepçeburun yaban ördeği, kızılkanat balık, sarıağız balık, sarıgöz balık, sarıkulak balık, sarıkuyruk balık, tokmakbaş balık, uzunkuyruk kuş, yeşilbaş, ördek. itdirseği arpacık; delibaş hastalık, karabacak hastalık, karataban hastalık. balıkgözü halka, deveboynu boru, domuzayağı çubuk, domuztırnağı kanca, horozayağı burgu, kargaburnu alet, keçitırnağı oyma kalemi, kedigözü lamba, leylekgagası alet, sıçankuyruğu törpü; baltabaş gemi, gagaburun gemi, kancabaş kayık. ayıbacağı yelken tarzı, balıksırtı desen, civankaşı nakış, eşeksırtı çatı tarzı, kazkanadı oyun, kırlangıçkuyruğu işaret, koçboynuzu işaret, köpekkuyruğu spor, sıçandişi dikiş. dilberdudağı tatlı, hanımgöbeği tatlı, hanımparmağı tatlı, kadınbudu köfte, kadıngöbeği tatlı, kargabeyni yemek, kedidili bisküvi, tavukgöğsü tatlı, vezirparmağı tatlı. İlk öğesi organ adı olan şu örnekler de bitişik yazılır bağrıkara kuş, baldırıkara bitki, baştankara kuş, karnıkara börülce, sırtıkara balık, yanıkara hastalık. b. Eşya veya nesne bildiren sözlerle kurulan bitki, hayvan, tarz, yiyecek ve oyun adları acemborusu bitki, çayırsedefi bitki, çobançantası bitki, çobandüdüğü bitki, çobaniğnesi bitki, çobantarağı bitki, çobantuzluğu bitki, gelinfeneri bitki, güneyfeneri bitki, katranköpüğü mantar, keçisedefi bitki, kuşekmeği bitki, kuşyemi bitki, kuzgunkılıcı bitki, suibriği bitki, suoku bitki, suşeridi bitki, ,şeytanarabası uçuşan tohum, şeytanfeneri bitki, şeytantersi bitki, venüsçarığı bitki, yılanyastığı bitki. sazkayası balık, şeytaniğnesi hayvan, yılaniğnesi balık. balgümeci dikiş, beşikörtüsü çatı tarzı, turnageçidi fırtına. bülbülyuvası tatlı, kuşlokumu kurabiye. beştaş oyun, dokuztaş oyun, üçtaş oyun. c. İnsana özgü isim ve sıfatlarla kurulan bitki, hayvan ve eşya adları adayavrusu tekne, akşamsefası bitki, camgüzeli bitki, çadıruşağı bitki, çayırgüzeli bitki, çayırmelikesi bitki, gecesefası bitki, gündüzsefası bitki, saksıgüzeli çiçek, yalıçapkını kuş; bozbakkal kuş, bozyürük yılan, karadul örümcek, sarısabır bitki. ç. Benzetme yoluyla kurulan gök cisimleri Altıkardeş yıldız kümesi, Arıkovanı yıldız kümesi, Büyükayı yıldız kümesi, Demirkazık yıldız, Güneybalığı yıldız, Küçükaslan yıldız, Küçükayı yıldız kümesi, Kervankıran yıldız, Samanuğrusu yıldız kümesi, Samanyolu yıldız kümesi, Üçkardeş yıldız kümesi, Yedikardeş yıldız kümesi krş. Birleşik kelimeler B. 2. ğ. d. İnsan isimleriyle kurulan bitki, hayvan ve yemek adları alinazik kebap, ayşekadın fasulye, hafızali üzüm, havvaanaeli bitki, karafatma böcek, mezyemanaeldiueni bitki. 9. -a, -e ve -t, -i, -u, -ü ekleriyle yapılmış tasvir fiilleri, yardımcı fiil anlam değişmesine uğradığı için bitişik yazılır düşünebilmek, yapabilmek; uyuyakalmak; gidedurmak, yazadurmak; çıkagelmek, olagelmek, süregelmek; düşeyazmak, öleyazmak; açıvermek, alıvermek, gelivermek, gülüvermek, uçuvermek. Görmek yardımcı fiiliyle yapılan ve emir biçiminde kullanılan birleşik fiiller de bitişik yazılır düşmeyegör, ölmeyegör. Bilmek yardımcı fiiliyle yapılan ve kalıplaşmış olan alabildiğine kelimesi de bitişik yazılır. 10. Bir veya iki öğesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır alaşağı etmek, albeni, ateşkes; çalçene, çalyaka, dönbaba, gelberi, incitmebeni, rastgele, sallabaş, sallasırt, sıkboğaz, unutmabeni; çekyat, geçgeç, kaçgöç, kapkaççı, örtbas, seçal selfservis, veryansın etmek, yapboz puzzle,yazboz. 11. -an/-en, -r/-ar/-er ve -maz/-mez ekleriyle kurulmuş sıfat-fiil gruplarından kalıplaşmış birleşik kelimeler gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır ağaçkakan, ağrıkesen, ahmakıslatan, alaybozan, boğazkesen, böcekkapan, buzkıran, cankurtaran, çobanaldatan, çöpçatan, dalgakıran, dalkıran, dalkurutan, damardaraltan, damargenişleten, demirkapan, elöpen, etyaran, fındıkkıran, filizkıran, gelinboğan, gökdelen, günebakan, ordubozan, oyunbozan, saçkıran, yelkovan, yolgeçen, yolkesen; akımtoplar, alkolölçer, altıpatlar, amperölçer, asitölçer, aynabahar, barışsever, basınçölçer, betonkarar, bilgisayar, bilgiyazar, çoksatar, dilsever, eğimölçer, füzeatar, gazölçer, özezer, özsever, pürüzalır, sanatsever, tekerçalar, uçaksavar, yurtsever; baştanımaz, değerbilmez, etyemez, hacıyatmaz, kadirbilmez, karagasekmez, karıncaezmez, karınzcaincitmez, kuşkonmaz, külyutmaz, sugeçirmez, tanrıtanımaz, töretanımaz, varyemez, vurdumduymaz krş. Birleşik kelimeler B. 3. 12. -dı -di /-du / -dü, -tı / -ti /-tu /-tü ekiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır albastı, ciğerdeldi, çıtkırıldım, dalbastı, fırdöndü, gecekondu, gündöndü, günindi, hünkarbeğendi, imambayıldı, karyağdı, kaşbastı, kedibastı, kolbastı, külbastı, mirasyedi, papazkaçtı, serdengeçti, , şıpsevdi, toprakbastı, zıpçıktı; eltieltiyeküstü desen. 13. Her iki öğesi de -dı -di /-du /-dü, -tı /-ti /-tu /-tü veya -r /-ar /-er eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik kelimeler bitişik yazılır dedikodu, kaptıkaçtı, oldubitti, uçtuuçtu oyun; biçerbağlar, biçerdöver, göçerkonar, kazaratar, konargöçer, okuryazar, uyurgezer, yanardöner, yüzergezer. Aynı yapıda olan çakaralmaz kelimesi de bitişik yazılır. 14. Hayvan, bitki, organ ve çeşitli nesne adlarıyla kurulan ve içinde renklerden birinin adı veya renk sözü geçmeyen renk adları bitişik yazılır baklaçiçeği, balköpüğü, camgöbeği, devetüyü, fildişi, gülkurusu, güvercinboynu, güvercingöğsü, kazayağı, kavuniçi, kazboku, kızılşap, narçiçeği, ördekbaşı, ördekgagası, tavşanağzı, tavşankanı, turnagözü, vapurdumanı, vişneçürüğü, yavruağzı krş. Birleşik kelimeler B. 4. Örneklerden sonra renk sözü kullanılırsa bu söz ayrı yazılır devetüyü rengi, fildişi rengi, gülkurusu rengi. 15. Renk adlarıyla kurulan ve bitki veya hayvan türlerinden birini gösteren birleşik kelimeler bitişik yazılır akağaç, akçaağaç, akdarı, ahdiken, akkavak, ahmantar, aksöğüt, alacamenekşe, alaçam, karaağaç, karacaot, karaçalı, karadut, kızılağaç, sarıağaç, sarıçiçek; akbalık, akkefal, alabalık, sarıbalık; akdoğan, akkuş, alacabalıkçıl, alacakarga, alakarga, beyazsinek, bozayı, karakuş, karasinek. 16. Üst, üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle yapılan birleşik kelimeler bitişik yazılır akşamüstü, akşamüzeri, ayaküstü, ayaküzeri, bayramüstü, gerçeküstü, ikindiüstü, olağanüstü, öğleüstü, öğleüzeri, sırtüstü, suçüstü, yüzüstü. Somut olarak yer bildirmeyen alt sözüyle kurulan birleşik kelimeler de bitişik yazılır ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı, şuuraltı krş. Birleşik kelimeler B. 15. 17. İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lakaplar bitişik yazılır Alper, Aydoğdu, Birol, Gülnihal, Gülseren, Gündoğdu, Şenol, Varol; Abasıyanık, Adıvar, Atatürk, Gökalp, Güntekin, İnönü, Karaosmanoğlu, Tanpınar, Yurdakul; Boynueğri Mehmet Paşa, Tepedelenli A1i Paşa, Yirmisekiz Çelebi Mehmet, Yediseki Hasan Paşa. 18. İki veya daha çok kelimeden oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır Çanakkale, Gümüşhane; Acıpayam, Pınarbaşı, Şebinkarahisar; Beşiktaş, Kabataş. Şehir, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su vb. kelimelerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim tamlaması kalıbındaki yer adlarında birinci kelime tek başına söz konusu yer adını ifade edemiyorsa bu tür yer adları bitişik yazılır Akşehir, Eskişehir, Suşehri, Yenişehir; Atakent, Batıkent, Konutkent, Korukent, Çengelköy, Sarıyer, Yenimahalle; Karabağ, Karadağ, Uludağ; Kocatepe, Tınaztepe; Akdeniz, Karadeniz, Kızıldeniz; Acıgöl; Kızılırmak, Yeşilırmak; İncesıı, Karasu, Sansu, Akçay krş. Birleşik kelimeler B. 9. 19. Şahıs adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarındaki unvan grubu gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır Abidinpaşa, Bayrampaşa, Davutpaşa, Kemalpaşa ilçesi; Necatibey Caddesi, Mustafabey Caddesi, Gazi Osmanpaşa Üniversitesi, Sultanahmet, Hacıbektaş, bk. Birleşik kelimeler B. 10. 20. Ait olduğu dilde bitişik yazılan yabancı yer adları Türkçede de bitişik yazılır Düsseldorf, Fontainebleau, Nünberg, Neustadt, Schwarzwald krş. Birleşik kelimeler B. 13. Ait olduğu dilde, içinde çizgi bulunan yabancı yer adları Türkçede de çizgili olarak yazılır Ilede-France, Saint-Bernard, Saint-Gothard 21. Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu. 22. Senet, çek vb. ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır ikiyüzellialtımilyarbeşyüzyirmibeşmilyonyediyüzellibin lira krş. Birleşik kelimeler 13. 17. 23. Bunlardan başka dilimizde her iki öğesi ile asli anlamını koruduğu halde yaygın bir şekilde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan kelimeler de vardır. a. Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları başağırlık, başbakan, başbakan başeser, başfiyat, başhekim, başhemşire, başkahraman, başkarakter, başkent, başkomutan, başköşe, başmüfettiş, başöğretmen, başparmak, başpehlivan, başrol, başsavcı, başşehir, başyazar. b. Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları ahçıbaşı, binbaşı, çarkçıbaşı, çeribaşı, elebaşı, mehterbaşı, onbaşı, ustabaşı, yüzbaşı. c. Oğlu, oğulları, kızı sözleriyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları Caferoğlu, Karaosmanoğlu, Topaloğlu, Orazbeykızı; Aydınoğulları, Candaroğulları, Osmanoğulları; çapanoğlu, dayıoğlu, eloğlu, halaoğlu, hinoğluhin. ç. Ağa, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan birleşik kelimeler ağababa, ağabey, beyefendi, efendibaba, hanımanne, hanımefendi, hacıağa, hanımnine, hıyarağalık, kadınnine, paşababa. d. Dal sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları dalkavuk, dalkılıç, daltaban, daluyku. e. Açıortay, adamkökü, adamotu, ademotu, ağırbaşlı, ağırkanlı, ahududu, akarsu, akaryakıt, akciğer, akkor, aksakal, aktöre, akyuvar, alyuvar, anamal, anaokulu, anapara, anayasa,, anneanne, atardamar, atarkanal, atasözü, aybaşı, ayçiçeği, ayçöreği, babaanne, basmakalıp, başıboş, başıbozuk, başıkabak, başörtü, başvurmak, beşibiryerde, bilirkişi, bindallı, birdenbire, birdirbir, birtakım, bozkır, bozkurt, bugün, buzdolabı, çeşitkenar, çiftetelli, delikanlı, demirbaş, denizaltı, denizaşırı, derebeyi, derebeylik, dereotu, dışbükey, dikdörtgen, dipnot, doludizgin, dolunay, dörtkenar, dörtnal, dörtnala, düzayak, ebekuşağı, ebemkuşağı, enikonu, erbaş, eşkenar, gelişigüzel, giderayak, gökyüzü, gözyaşı, günaşırı, güvenoyu, halkoyu, hayhay, içbükey, içgüdü, içtepi, içyağı, ikizkenar, ilkbahar, ilkokul, ilköğrenim, ilköğretim, ilkyaz, ipucu, kabataslak, kahverengi, kamuoyu, karaciğer, karekök, kartopu, kasımpatı, kenarortay, kelaynak, kongövde, külhanbeyi, külhanbeylik, külkedisi, milletvekili, murdarilik, omurilik, ortaokul, öngörmek, öngörü, önsezi, öteberi, özdeyiş, paralelkenar, pekala, pekiyi, sacayağı, saçayak, sadeyağ, sağduyu, sağyağ, semizotu, serinkanlı, sıcakkanlı, sıkıyönetim, sıradağ, sıradağlar, sivrisinek, soğukkanlı, sonbahar, soyadı, sütana, sütanne, sütbaba, sütkardeş, sütnine, sütoğul, takımada, takımyıldız, tekdüze, tepetakla, tepetaklak, tereyağı, tıpkıbasım, tıpkıçekim, toplardamar, topyekun, tozpembe, varoluş, varsayım, vazgeçmek, yanardağ, yarıçap, yarımada,, yarıyıl, yavrukurt, yerküre, yeryüzü, yılbaşı, yöneylem, yüznumara, yüzyıl, zeytinyağı kelime ve deyimleri de gelenekleşmiş ve yaygınlaşmış olarak bitişik yazılır. f. Biraz, birazı, birkaç, birkaçı, birtakım, birçok, birçoğu, hiçbir, hiçbiri, herhangi belirsizlik sıfat ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır. 24. Hane kelimesiyle Farsça kurala göre oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır çayhane, dershane, eczahane, hastahane, kahvehane, pastahane, postahane, süthane, yatakhane, yazıhane, yemekhane bk. Ünsüz düşmesi. UYARI Dershane, eczahane, hastahane, pastahane, postahane gibi sözlerde hane kelimesindeki h'nin yazılmaması doğru değildir. 25. Perver ve perest kelimeleriyle Farsça kurala göre oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır hamiyetperver, hürriyetperver, misafirperver, vatanperver; ateşperest, hayalperest, menfaatperest. 26. Zade kelimesiyle Farsça kurala göre oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır Recaizade, Resülzade, Sami Paşazade, Sümbülzade, Vahapzade; amcazade, dayızade, teyzezade. 27. Name kelimesiyle Farsça kurala göre oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır beyanname, davetname, kanunname, pendname, seyahatname, siyasetname; Battalname, Oğuzname. 28. Farsça kurala güre oluşturulan isim ve sıfat tamlamaları ile kalıplaşmış diğer ibareler bitişik yazılır cürmümeşhut, darülaceze, ehlibeyt, ehlisalip, ehlivukuf, ehvenişer, erkanıharp, fecrisadık, gayriahlaki, gayriciddi, gayrünsani, gayrikabil, gayrimenkul, gayrimeşru, gayrinmuntazam, gayrimüslim, gayrisafi, gayrisıhhi; asgarımüşterek, hüsnühat, hüsnükabul, hüsnükuruntu, hüsnüniyet, suiistimal, suikast, suiniyet; hamdüsena, hercümerç, meddücezir, methüsena, tarumar; alemşümul, alicenap, gülfidan, mevlithan, sahipkıran; anbean, keşmekeş, özbeöz, yüzbeyüz; pürhiddet, pürmelal. 29. Arapça kurala güre oluşturulan tamlamalar ve kalıplaşmış diğer ibareler bitişik yazılır aliyyülala, ceffelkalem, darülaceze, darülfünun, daüssıla, fevkalade, fevkalbeşer, hayrülhalef, hıfzısıhha, hüvelbaki, şeyhülislam, tahtelbahir, tahteşşuur; aleykümselam, Allahüalem, bismillah, fenafillah, fisebilillah, hafazanallah, inşallah, maşallah, mintarafillah,velhasıl, velhasılıkelam. 30. Müzikte kullanılan makam adları bitişik yazılır acembuselik, hisarbuselik, muhayyerkürdi. Ancak bir sıfatla oluşturulan usul adlarında sıfat ayrı yazılır ağır aksak, yürük aksak, yürük semai. 31. Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır İçişleri., Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim krş. Birleşik kelimeler B. 19. _______________________________________________________ Bugüne kadarki imla kılavuzlarında yer alan; ancak, birleşik kelimeler konusuna girmeyen pekiştirmeli sıfatların da bitişik yazılması gerektiği unutulmamalıdır apaçık, apak, büsbütün, çepçevre, çepeçevre, çırçıplak, çırılçıplak, dümdüz, düpedüz, gömgök, güpegündüz, kapkara, kupkuru, paramparça, sapsağlam, sapasağlam, sapsarı, sırsıklam, sırılsıklam, sipsivri, yemyeşil. Yabancı dillerden geçen ön ek veya edatlar bitişik yazılır alelhusus, alelacele, biçare, bilaistisna, bililtizam, bilvesile, bivefa, ilelebet, ladini, lakayt, naçar, namağlup, namevcut, namüsait, namütenahi; devalüasyon, konfederasyon, koordinasyon, Panislamizm, Panturanizm, Pantürkizm, reorganizasyon, reprodüksiyon, sürrealizm. Oto, tele, matik öğeleriyle kurulan alıntılar da bitişik yazılır otobiyografi, otokritik, telekart, telekız, telekonferans, bankamatik. Arapça ve Farsça kelimelerle veya bu dillerin kurallarıyla oluşturulmuş tamlamalar ve kalıplaşmış ibareler, eski metinlerin yayımında ve alıntılarda bilimsel yöntemlere uyularak yazılabilir ehl-i vukuf, ehven-i şer; darü'l-aceze, tahte'ş-şu'ur; hamiyyet-perver, hayal-perest, sahip-kıran, Hurşid-name, Recai-zade; bi-uefa, la-dini, na-mütenahi, bila-vasıta Kaynak Yazım kuralları nelerdir, nerelerde kullanılır? Yazım kuralları nelerdir? Yazım kuralları hakkındaYazıda doğabilecek karışıklıkların önüne geçmek, yanlış okumayı önlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, herkesin aynı şekilde yazıp okumasını sağlamak için belirlenmiş olan kurallara imlâ yazım kuralları denir. Bu kurallardan birçoğu aslında anlama ve telâffuza bağlıdır. Anlam ve telâffuz; akla, mantığa, geleneğe, çoğunluğa uyduğu takdirde -zaten yazıldığı gibi okunan ve okunduğu gibi yazılan bir dil olan- Türkçenin imlâsı kolayca İMLABüyük Harfler Nerede Kullanılır? Cümle Başında Mısra dize Başında Özel Adların Başlarında Ses Uyumu Nedir? Ek Fiil İle Sözü Birleşik Sözcükler Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler Özel Adlar nasıl Yazılmalı? Sayılar Nasıl Yazılmalı? İkilemeler Nasıl Yazılır? Kesme İşareti Nerelerde Kullanılır? Şapka Düzeltme İşareti Nerede Kullanılır? KısaltmalarBüyük Harfler Nerede Kullanılır? Cümle Başında Mısra dize Başında Özel Adların BaşlarındaCümle BaşındaGülme komşuna gelir başına. İlk ve orta dereceli okullar açıldı. Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen sözcük büyük harfle başlamaz 1985 yılında üniversiteden mezun oldu. Cümle içindeki aktarma ve alıntılar büyük harfle başlar Atatürk, gençliğe seslenirken “Ey Türk istikbâlinin evladı! İşte bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen; Türk istiklâl ve Cumhuriyetini kurtarmaktır!” diyor. Tırnak içindeki söz, tam bir cümle değilse veya cümlenin tamamı alınmamışsa sözcük büyük harfle başlamaz Nebi’nin “…var içinde” redifli gazeli Divan’ında uyuyor. Yahya Kemal Beyatlı, Edebiyata Dair İki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz Bundan uzun yıllar önce -yaklaşık kırk yıl- her şey çok başkaydı. İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar Bir yılda dört mevsim vardır İlkbahar, yaz, sonbahar, kış. İki noktadan sonra cümle değil de örnekler sıralanırsa sözcük küçük harfle başlar Bazı örneklerde -sız eki kalıplaşmıştır deniz, hırsız, ıssız, Dize BaşındaKorkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.Mehmet Âkif ErsoyBin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik; Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik.Yahya Kemal BeyatlıÖzel Adların Başında Kişi ad ve soyadları büyük harfle başlar Mustafa Kemal Atatürk, Barış Manço, Yunus Emre, Ahmet Bilge, Shakespeare, Wolfgang von Goethe, Victor Hugo. Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar ve meslek adları da büyük harfle başlar Sayın Kemal Eraslan, Orhan Bey, Fatma Hanım, Prof. Dr. Umay Günay, Doktor Yaşar Anlar, Mareşal Fevzi Çakmak, Fatih Sultan Mehmet, Genç Osman, Aslan Yürekli Richard, Deli Petro. Akrabalık adları bildiren sözcükler büyük harfle başlamaz Fahriye abla, Ayşe teyze, Osman adları lâkâp yerine geçerse büyük harfle başlar Nene Hatun, Hala Sultan, Dayı Kemal. Resmi yazılarda saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren sözcükler de büyük harfle başlar Sayın Bakan, Sayın Müdür, Sayın Kaymakam. Mektuplarda ve resmi yazışmalarda hitapların ilk sözcüğü de büyük harfle başlar Sevgili arkadaşım, Canım kardeşim, Değerli dostum. Hayvanlar takılmış isimler büyük harfle başlar Düldül, Sarıkız, Minnoş, Nazlı. Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar Türk, İngiliz, Japon, Kazak, Türkmen, Karakeçili Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar Türkçe, Almanca, Rusça, Kazakça, Özbekçe. Devlet adları büyük harfle başlar Türkiye Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Suudi Arabistan, Federal Almanya Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını anlatan sözler büyük harfle başlar Müslüman/Müslümanlık, Hıristiyan/Hıristiyanlık, Budist/Budizm, Hanefî/Hanefîlik, Katolik/Katoliklik. Din ve mitoloji kavramlarını karşılayan özel adlar büyük harfle başlar Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus, sözcüğü özel ad olarak kullanılmadığı zaman küçük harfle başlar Eski Yunan kavramlar küçük harfle başlar cennet, cehennem, uçmak, sırat köprüsü, gayya kuyusu. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar Merkür, Venüs, Dünya, Halley, güneş, ay sözcükleri terim olarak kullanıldığında büyük harfle başlar. Yer adları ülke, il, ilçe, bölge, köy, semt, cadde, sokak vb. büyük harfle başlar Asya, Avrupa; Türkiye, Almanya; İç Anadolu, Marmara; Ankara, Konya, Bağdat, Moskova; Ürgüp, Söke; Akçaköy; Bahçelievler, Ümitköy; Atatürk Bulvarı; Necatibey Caddesi, İlkadım Sokağı. Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak isimleri büyük harfle başlar Yıldız Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Karaköy Meydanı, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Ziya Gökalp Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Sokağı, İnkılâp Sokağı. Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün sözcükleri büyük harfle başlar Topkapı Sarayı, Dolmabahçe Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Alanya Kalesi, Galata Köprüsü, Beyazıt Kulesi, Bilge Kağan Anıtı. Kurum, kuruluş ve kurul adları büyük harfle başlar Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Devlet Malzeme Ofisi, Milli Kütüphane, Çocuk Esirgeme Kurumu, Atatürk Orman Çiftliği, Çankaya Lisesi, Türk Ocağı, Yeşilay Derneği, Emek İnşaat, Bakanlar Kurulu, Yüksek Öğretim merkez, bakanlık, ünivesite, fakülte, bölüm vb. kuruluş bildiren sözcükler, belli bir kurum kastedildiği zaman büyük harfle başlar Bu yıl Meclis, yeni döneme erken başlayacak. Son günlerde Bölümümüz yoğun bir çalışma içinde. Kitap, dergi, gazete , tablo, heykel ve hukukla ilgili kanun, tüzük , yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar Babür Divanı, Türk Dili Tarihi, Rusça-Türkçe Sözlük, Türkbilig, Cosmopolitan, Hürriyet, Yeni Binyıl, Uyuyan Güzel tablo, Düşünen Adam heykel, Medenî Kanun, Borçlar Hukuku kanun, Atatürk Uluslar Arası Barış Ödülü Tüzüğü, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği. Ancak, Özel ada dahil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Ayçiçekleri tablosu. Kitap adlarında ve başlıklarda, arada ve sonda bulunan ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır Leylâ ile Mecnun, Turfanda mı, Turfa mı?, Diyorlar ki, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, Ben de Uyumu Nedir?Ek fiil nedir? İle sözü Dilimizde bir sözcük içindeki seslerin önlük-artlık incelik-kalınlık düzlük-yuvarlaklık ve ötümlülük-ötümsüzlük bakımından bir birine uymasına ses uyumu iki farklı ses uyumundan söz etmek gerekir. Ünlü uyumu ve ünsüz uyumu. Ünlü uyumundan asıl ve yaygın olanı büyük ünlü uyumu olarak da adlandırılan önlük-artlık uyumudur. Bu uyumun kuralı, bir sözcüğün ilk hecesi ön ünlüyle başlamışsa bunu takip eden hecelerinde ön ünlülü olması; art ünlü ile başlamışsa da art ünlülü olması gerekmektedir. Örneğin akşam, okul, başlayacak, gece, pire, ünlü uyumu olarak da bilinen düzlük yuvarlaklık uyumu ise dilimizin daha geç dönemlerde kuralı belirlenmiş ve daha az yaygın olan ünlü uyumudur. Bu uyumda esas olan düz ünlü ile başlayan bir sözcüğün diğer hecelerinin de düz ünlülü , yuvarlak ünlü ile başlayan bir sözcüğün ise takip eden hecelerinde ancak ya düz-geniş ya da dar-yuvarlak bir ünlünün yer almasıdır. Yani; a, ı, e, i ünlülerinden sonra yine aynı ünlülerden biri; o, u, ö, ü ünlülerinden sonra ise ya a, e, veya u, ü ünlülerinden birinin gelmesidir. Örneğin yukarı, konuşmak, güleç, iki ünlü uyumu da Türkçe kökenli sözcükler için geçerlidir. Alıntı sözcükler kendi ünlü niteliklerini iki ünlü uyumunun da istisnaları vardır. Örneğin, zaman içinde ses değişmelerine uğrayarak uyum dışına çıkmış görünen hangi, hani, kardeş vb. sözcükler önlük-artlık uyumuna aykırı görünmekle birlikte Türkçe’dir. Avuç, kabuk, savurmak, yağmur, yağmur vb. sözcükler de düzlük-yuvarlaklık uyumunu reddetmekle Türkçe kökenli -daş/-taş, -gil, ken, ki, -leyin, -I mtrak, ekleri önlük artlık, -iyor eki ise hem önlük-artlık, hem de düzlük-yuvarlaklık uyumunu reddetmektedir dindaş, amcamgil, yaparken, sabahki, akşamleyin, mavimtrak, iki ünlü uyumunun kurallarını da göz önünde bulundurarak bir sözcükte yer alabilecek düzenini söyle gösterebiliriza -> a,ı o -> u,a e -> e,i ö -> ü,e ı -> ı,a u -> u,a i -> i,e ü -> ü,eÜnlü uyumu, ünsüzlerin ötümlülük-ötümsüzlük sertlik-yumuşaklık bakımından bir birine yakın, aynı veya benzer özellikteki ünsüzleri tercih etmeleri ile ortaya çıkmış ikincil bir bir ünsüzle f, s, t, k, ç, ş, h, p biten bir hece yine ötümsüz ünsüzle başlayan bir hece, ötümlü veya diğer özellikteki ünsüzlerle biten heceler ve kendilerine yakın özellikte bir ünsüzle heceyi yanlarına ister. Örneğin aş-çı aş-cı değil, geç-ti geç-di değil, sabah-tan sabah-dan değil, ofis-te ofis-de değil; iz-ci iz-çi değil, yağmur-da yağmur-ta değil vbEk Fill Ek Eylem, İmek Fiili nedir?En eski biçimi er-olan, asıl fiil anlamı “olmak, mevcut olmak” olup isimlerin yüklem gibi kullanılmalarını, fiillerde ise birleşik çekimin yapılmasını sağlayan fiile ek fiil ettiği sözcüğe ayrı da bitişik de yazıldığı zaman ünlü uyumuna girmez yapar imiş, geliyor idim, yorgun ise vb. Bitişik yazıldığı zaman ekleşmiş bir fiil olarak ünlü uyumuna uyar Yaparmış, geliyordum, yorgunsa. Ünlü ile biten sözcüklere eklendiğinde baştaki ünlü yerini y’ bırakır. Ayşe’ymiş, bankadaydı, okuldaysa, da bağlacı ve -de/-da, -te/-ta bulunma hali ekiİlki bağlaç yani bir sözcük türünün üyesi, diğeri ise yalnızca bir olarak karıştırılmaları imkansız, kullanım olarak ise çok olan de, da daima ayrı yazılır ve te, ta biçimi yoktur. Elma da aldı, portakal da. Ayşe de geliyor. Hak da , adalet de benim, olan -de/-da, -te/-ta ise eklendiği sözcüğe bitişik yazılır ve dört biçimlidir Elmada ve Portakalda kurt çıktı. Ayşe’de kitap var. Hakta ve adalette eşitlik ilkesi dikkat ve özen gösterildiği takdirde karıştırılmaları pek de mümkün görünmeyen bu eşsesli morfemler için her durumda geçerli olmasa da büyük ölçüde ayırdedici olabilen bir ipucu da olan de, da cümleden çıkarıldığı zaman, cümle yalnız bağlacın vermiş olduğu anlamı yitirmekte; -de/-da, -te/-ta eki çıkarıldığı zaman ise cümle tamamen bozulmaktadır. Bu kuralı yukarıda ek için verdiğimiz örneklere uygularsak Elma ve portakal kurt çıktı. Ayşe kitap var. Hak ve adalet eşitlik ilkesi vardır. cümle bozukluğunu rahatlıkla bağlacı ve -ki aitlik ekiki bağlacı ile -ki aitlik eki de birbirinden tamamen farklı bağlacı daima ayrı yazılır kalıplaşmış birkaç örnek istisnadırbelki, çünkü, halbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki. Bugün gelir mi ki?Öyle günler gördüm ki! Sen ki en sevdiğim dostumsun… ki bağlacı çünkü bağlacında uyuma aitlik eki ise bütün diğer ekler gibi geldiği sözcüğü bitişik yazılır ve ki bağlarından farklı olarak -kü biçimi artık yaygın biçimde kullanılmaktadır Sabahki görüşme olumlu geçti. Dünkü yemek güzeldi. Fırındaki ekmekler Sözüİle sözü ayrı yazıldığı gibi bitişikte yazılabilirÜnlü ile biten bir sözcüğe ile sözünü getirdiğimiz zaman baştaki ünsüz düşer ve oraya bir y ünsüsü girer ve ekleşmiş olan ile ünlü uyumana uyar baltayla, kapıyla, inciyle, keresteyle, sürüyle. Üçüncü kişi iyelik ekinden sonra da ile sözü, sözcüğü tıpkı ünlü ile biten sözcüklerde olduğu gibi eklenir kapısıyla, incisiyle, anahtarıyla, dolabıyla. Ünsüzle biten bir sözcüğe eklenen ile ünlü uyumana girer kapakla, kafayla, sütle, güzelle, SözcüklerDilimizde yeni bir kavram karşılamak için yararlandığımız yollar-dan biri, kelime birleştirmesidir. Kelime birleştirmesi yoluyla kurulan sözlere birleşik kelime adı verilir. Birleşik kelimeler söz varlığımızda geniş bir yer tutar. Birleşik kelime terimi için bileşik kelime denilmesi belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, isnat grupları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çe-kimli fiillerden oluşan ifadeler, yeni bir kavramı karşıladıkları zaman birleşik kelime olurlar yer çekimi, hanımeli, ses bilgisi; beyaz peynir, açıkgöz, toplu iğne; eli açık, ayak yalın, günü birlik, sırtı pek; söz etmek, zikretmek, hasta olmak; gelebilmek, yazadurmak, alıvermek; çoluk çocuk, çıtçıt, ev bark; baş üstüne, günaydın; sağ ol, ateşkes, gibi birleşik kelimeler bitişik de ayrı da Yazılan Birleşik Kelimeler Bitişik KelimelerBirleşik kelimeler, yazılış bakımından bitişik yazılanlar ve ayrı yazılanlar olmak üzere ikiye ayrılır. Bitişik yazılan birleşik kelimelere bitişik kelime adı kelimeler aşağıdaki durumlarda bitişik kelime olurlar ve bitişik Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır kaynana < kayın ata, nasıl < ne asıl, niçin < ne için, pazartesi < sütlü aş, birbiri < biri biri.2. Dilimize Arapçadan girmiş azil < azl, emir < emr, hüküm < hükm, kayıp < gayb, keşif < keşf, küfür < küfr, nakil < nakl gibi birtakım kelimeler etmek, edilmek, olmak, olunmak, eylemek yardımcı fiilleriyle birleşirken asıllarına uyarak ikinci hecedeki ünlülerini düşürürler. Bu gibi kelimelerle yapılan birleşik fiiller bitişik yazılır azletmek, azledilmek, emretmek, hükmetmek, hükmolunmak, kaybolmak, kaydedilmek, keşfetmek, keşfedilmek, küfretmek, nakletmek, neşretmek, neşrolunmak, sabretmek, seyretmek, şükreylemek, zikretmek krş. Birleşik kelimeler B. 1; Alıntı kelimelerin yazılışı 1.UYARI Bu kelimeler ünlüyle başlayan bir yardımcı fiil veya ek almadıkları zaman azil, defin, emir, hüküm, kayıp, keşif, meyil, nakil, sabır, vecit, zeyil, zikir şeklinde söylenir ve Söyleyişte tonlulaşma şeklinde ses değişmesine uğrayanlar ayrı yazılır azat etmek, hamt etmek, derç etmek, iz’aç etmek, iktisap etmek, harp etmek. Bu örneklerde tonluluk söyleyişte Dilimize Arapçadan girmiş af < afv, his < hiss, ret < redd, zan < zemm gibi birtakım kelimeler etmek, edilmek, olmak, olunmak, eylemek yardımcı fiilleriyle birleşirken sondaki sesler, asıllarına uyarak veya asıllarının etkisinde kalarak çift sese dönüşür. Bu tür birleşik fiiller bitişik yazılır affetmek, affolunmak, halletmek, hissetmek, hissedilmek, reddeylemek, reddolunmak, zannetmek, zemmetmek bk. Ünsüz düşmesi; krş. Birleşik Kelimeler B. 1.4. İsim kısımları tek başına kullanılmayıp sadece etmek, olunmak yardımcı fiilleriyle kalıplaşan birleşik kelimeler bitişik yazılırahzetmek, bahşetmek, bahşolunmak, hamletmek, hazfetmek, nez’etmek, rekzetmek, Sonunda Arapçaya özgü gırtlak ünsüzü ayın ve hemze olan kelimeler etmek, olunmak fiilleriyle birleşik fiil kurduklarında bitişik yazılır defetmek, hal’etmek tahttan indirmek, katetmek, menetmek, menolunmak, tabetmek bk. Alıntı kelimelerde kesmeli yazılış.6. Vurgusu son heceye kaymış birleşik kelimeler bitişik yazılıraçıkgöz, anaerkil, ataerkil, babayiğit, bastıbacak, boşboğaz, büyükbaş hayvan, camgöz, cingöz, çınayaz, düztaban, elense, elverişli, günaydın, işveren, kafakol, Karagöz, karagöz balığı, küçükbaş hayvan, önayak olmak, paragöz, pisboğaz, tepegöz, tıknefes. Vurgusu son hecede bulunan ikilemeler de bitişik yazılır cırcır böceği, cızbız, civciv, çıtçıt, dırdır, fırfır, fısfıs, hımhım, hoşbeş, şıpşıp bir tür terlik, yüzgöz olmak.7. Eş anlamlı ikilemelerde vurgu normal olarak ikinci hecededir. Vurgusu ilk heceye kayan ikilemeler bitişik yazılırdarmadağın, darmadağınık, darmaduman, karmakarışık krş. Birleşik kelimeler B. 7.8. Kelimelerden biri veya ikisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğrarsa bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır krş. Birleşik Kelimeler B. 2,a. Organ bildiren sözlerle kurulan bitki, hayvan, hastalık, alet, eşya, tarz ve yiyecek adları aslanağzı bitki, aslankuyruğu bitki, aslanpençesi bitki, ayıkulağı bitki, cinsaçı bitki, civanperçemi bitki, gelinparmağı üzüm, geyikdili bitki, horozgözü bitki, horozibiği bitki, itburnu bitki, katırtırnağı bitki, kazayağı bitki, keçiboynuzıı bitki, keçimemesi üzüm, keçisakalı bitki, kızkalbi bitki, koyungöbeği mantar, köpekayası bitki, kurtbağrı bitki, kuşburnu bitki, sığırödü bitki, tavşanbıyığı bitki, turnagagası bitki; açıkağız bitki, akkııyruk çay, alabaş bitki, altınbaş kavun, altıparmak palamut, beşbıyık muşmula, karabaldır bitki, topbaş bitki.danaburnu böcek, öküzburnu kuş; akbaş kuş, alabacak at, beşparmak deniz hayvanı, beşpençe deniz hayvanı, çakırkanat ördek, elmabaş tepeli dalgıç, iribaş kurbağa kurtçuğu, kababurun balık, kamçıkuyruk koyun, kamışkulak at, karabaş, karagöz balık, karakulak hayvan; haberci, kepçeburun yaban ördeği, kızılkanat balık, sarıağız balık, sarıgöz balık, sarıkulak balık, sarıkuyruk balık, tokmakbaş balık, uzunkuyruk kuş, yeşilbaş, ördek.itdirseği arpacık; delibaş hastalık, karabacak hastalık, karataban hastalık.balıkgözü halka, deveboynu boru, domuzayağı çubuk, domuztırnağı kanca, horozayağı burgu, kargaburnu alet, keçitırnağı oyma kalemi, kedigözü lamba, leylekgagası alet, sıçankuyruğu törpü; baltabaş gemi, gagaburun gemi, kancabaş kayık.ayıbacağı yelken tarzı, balıksırtı desen, civankaşı nakış, eşeksırtı çatı tarzı, kazkanadı oyun, kırlangıçkuyruğu işaret, koçboynuzu işaret, köpekkuyruğu spor, sıçandişi dikiş. dilberdudağı tatlı, hanımgöbeği tatlı, hanımparmağı tatlı, kadınbudu köfte, kadıngöbeği tatlı, kargabeyni yemek, kedidili bisküvi, tavukgöğsü tatlı, vezirparmağı tatlı.İlk öğesi organ adı olan şu örnekler de bitişik yazılır bağrıkara kuş, baldırıkara bitki, baştankara kuş, karnıkara börülce, sırtıkara balık, yanıkara hastalık.b. Eşya veya nesne bildiren sözlerle kurulan bitki, hayvan, tarz, yiyecek ve oyun adlarıacemborusu bitki, çayırsedefi bitki, çobançantası bitki, çobandüdüğü bitki, çobaniğnesi bitki, çobantarağı bitki, çobantuzluğu bitki, gelinfeneri bitki, güneyfeneri bitki, katranköpüğü mantar, keçisedefi bitki, kuşekmeği bitki, kuşyemi bitki, kuzgunkılıcı bitki, suibriği bitki, suoku bitki, suşeridi bitki, ,şeytanarabası uçuşan tohum, şeytanfeneri bitki, şeytantersi bitki, venüsçarığı bitki, yılanyastığı bitki.sazkayası balık, şeytaniğnesi hayvan, yılaniğnesi balık. balgümeci dikiş, beşikörtüsü çatı tarzı, turnageçidi fırtına. bülbülyuvası tatlı, kuşlokumu kurabiye. beştaş oyun, dokuztaş oyun, üçtaş oyun.c. İnsana özgü isim ve sıfatlarla kurulan bitki, hayvan ve eşya adlarıadayavrusu tekne, akşamsefası bitki, camgüzeli bitki, çadıruşağı bitki, çayırgüzeli bitki, çayırmelikesi bitki, gecesefası bitki, gündüzsefası bitki, saksıgüzeli çiçek, yalıçapkını kuş; bozbakkal kuş, bozyürük yılan, karadul örümcek, sarısabır bitki.ç. Benzetme yoluyla kurulan gök cisimleriAltıkardeş yıldız kümesi, Arıkovanı yıldız kümesi, Büyükayı yıldız kümesi, Demirkazık yıldız, Güneybalığı yıldız, Küçükaslan yıldız, Küçükayı yıldız kümesi, Kervankıran yıldız, Samanuğrusu yıldız kümesi, Samanyolu yıldız kümesi, Üçkardeş yıldız kümesi, Yedikardeş yıldız kümesi krş. Birleşik kelimeler B. 2. ğ.d. İnsan isimleriyle kurulan bitki, hayvan ve yemek adlarıalinazik kebap, ayşekadın fasulye, hafızali üzüm, havvaanaeli bitki, karafatma böcek, mezyemanaeldiueni bitki.9. -a, -e ve -t, -i, -u, -ü ekleriyle yapılmış tasvir fiilleri, yardımcı fiil anlam değişmesine uğradığı için bitişik yazılırdüşünebilmek, yapabilmek; uyuyakalmak; gidedurmak, yazadurmak; çıkagelmek, olagelmek, süregelmek; düşeyazmak, öleyazmak; açıvermek, alıvermek, gelivermek, gülüvermek, yardımcı fiiliyle yapılan ve emir biçiminde kullanılan birleşik fiiller de bitişik yazılır düşmeyegör, yardımcı fiiliyle yapılan ve kalıplaşmış olan alabildiğine kelimesi de bitişik Bir veya iki öğesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılıralaşağı etmek, albeni, ateşkes; çalçene, çalyaka, dönbaba, gelberi, incitmebeni, rastgele, sallabaş, sallasırt, sıkboğaz, unutmabeni; çekyat, geçgeç, kaçgöç, kapkaççı, örtbas, seçal selfservis, veryansın etmek, yapboz puzzle, -an/-en, -r/-ar/-er ve -maz/-mez ekleriyle kurulmuş sıfat-fiil gruplarından kalıplaşmış birleşik kelimeler gelenekleşmiş olarak bitişik yazılırağaçkakan, ağrıkesen, ahmakıslatan, alaybozan, boğazkesen, böcekkapan, buzkıran, cankurtaran, çobanaldatan, çöpçatan, dalgakıran, dalkıran, dalkurutan, damardaraltan, damargenişleten, demirkapan, elöpen, etyaran, fındıkkıran, filizkıran, gelinboğan, gökdelen, günebakan, ordubozan, oyunbozan, saçkıran, yelkovan, yolgeçen, yolkesen;akımtoplar, alkolölçer, altıpatlar, amperölçer, asitölçer, aynabahar, barışsever, basınçölçer, betonkarar, bilgisayar, bilgiyazar, çoksatar, dilsever, eğimölçer, füzeatar, gazölçer, özezer, özsever, pürüzalır, sanatsever, tekerçalar, uçaksavar, yurtsever;baştanımaz, değerbilmez, etyemez, hacıyatmaz, kadirbilmez, karagasekmez, karıncaezmez, karınzcaincitmez, kuşkonmaz, külyutmaz, sugeçirmez, tanrıtanımaz, töretanımaz, varyemez, vurdumduymaz krş. Birleşik kelimeler B. 3.12. -dı -di /-du / -dü, -tı / -ti /-tu /-tü ekiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılıralbastı, ciğerdeldi, çıtkırıldım, dalbastı, fırdöndü, gecekondu, gündöndü, günindi, hünkârbeğendi, imambayıldı, karyağdı, kaşbastı, kedibastı, kolbastı, külbastı, mirasyedi, papazkaçtı, serdengeçti, , şıpsevdi, toprakbastı, zıpçıktı; eltieltiyeküstü desen.13. Her iki öğesi de -dı -di /-du /-dü, -tı /-ti /-tu /-tü veya -r /-ar /-er eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik kelimeler bitişik yazılırdedikodu, kaptıkaçtı, oldubitti, uçtuuçtu oyun; biçerbağlar, biçerdöver, göçerkonar, kazaratar, konargöçer, okuryazar, uyurgezer, yanardöner, yapıda olan çakaralmaz kelimesi de bitişik Hayvan, bitki, organ ve çeşitli nesne adlarıyla kurulan ve içinde renklerden birinin adı veya renk sözü geçmeyen renk adları bitişik yazılırbaklaçiçeği, balköpüğü, camgöbeği, devetüyü, fildişi, gülkurusu, güvercinboynu, güvercingöğsü, kazayağı, kavuniçi, kazboku, kızılşap, narçiçeği, ördekbaşı, ördekgagası, tavşanağzı, tavşankanı, turnagözü, vapurdumanı, vişneçürüğü, yavruağzı krş. Birleşik kelimeler B. 4.Örneklerden sonra renk sözü kullanılırsa bu söz ayrı yazılırdevetüyü rengi, fildişi rengi, gülkurusu Renk adlarıyla kurulan ve bitki veya hayvan türlerinden birini gösteren birleşik kelimeler bitişik yazılırakağaç, akçaağaç, akdarı, ahdiken, akkavak, ahmantar, aksöğüt, alacamenekşe, alaçam, karaağaç, karacaot, karaçalı, karadut, kızılağaç, sarıağaç, sarıçiçek; akbalık, akkefal, alabalık, sarıbalık; akdoğan, akkuş, alacabalıkçıl, alacakarga, alakarga, beyazsinek, bozayı, karakuş, Üst, üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle yapılan birleşik kelimeler bitişik yazılırakşamüstü, akşamüzeri, ayaküstü, ayaküzeri, bayramüstü, gerçeküstü, ikindiüstü, olağanüstü, öğleüstü, öğleüzeri, sırtüstü, suçüstü, olarak yer bildirmeyen alt sözüyle kurulan birleşik kelimeler de bitişik yazılırayakaltı, bilinçaltı, gözaltı, şuuraltı krş. Birleşik kelimeler B. 15.17. İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lâkaplar bitişik yazılırAlper, Aydoğdu, Birol, Gülnihal, Gülseren, Gündoğdu, Şenol, Varol; Abasıyanık, Adıvar, Atatürk, Gökalp, Güntekin, İnönü, Karaosmanoğlu, Tanpınar, Yurdakul; Boynueğri Mehmet Paşa, Tepedelenli A1i Paşa, Yirmisekiz Çelebi Mehmet, Yediseki Hasan İki veya daha çok kelimeden oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılırÇanakkale, Gümüşhane; Acıpayam, Pınarbaşı, Şebinkarahisar; Beşiktaş, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su vb. kelimelerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim tamlaması kalıbındaki yer adlarında birinci kelime tek başına söz konusu yer adını ifade edemiyorsa bu tür yer adları bitişik yazılırAkşehir, Eskişehir, Suşehri, Yenişehir; Atakent, Batıkent, Konutkent, Korukent, Çengelköy, Sarıyer, Yenimahalle; Karabağ, Karadağ, Uludağ; Kocatepe, Tınaztepe; Akdeniz, Karadeniz, Kızıldeniz; Acıgöl; Kızılırmak, Yeşilırmak; İncesıı, Karasu, Sansu, Akçay krş. Birleşik kelimeler B. 9.19. Şahıs adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarındaki unvan grubu gelenekleşmiş olarak bitişik yazılırAbidinpaşa, Bayrampaşa, Davutpaşa, Kemalpaşa ilçesi; Necatibey Caddesi, Mustafabey Caddesi, Gazi Osmanpaşa Üniversitesi, Sultanahmet, Hacıbektaş, bk. Birleşik kelimeler B. 10.20. Ait olduğu dilde bitişik yazılan yabancı yer adları Türkçede de bitişik yazılırDüsseldorf, Fontainebleau, Nünberg, Neustadt, Schwarzwald krş. Birleşik kelimeler B. 13.Ait olduğu dilde, içinde çizgi bulunan yabancı yer adları Türkçede de çizgili olarak yazılırIlede-France, Saint-Bernard, Saint-Gothard21. Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılırgüneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, Senet, çek vb. ticarî belgelerde geçen sayılar bitişik yazılırikiyüzellialtımilyarbeşyüzyirm ibeşmilyonyediyüzell ibin lira krş. Birleşik kelimeler 13. 17.23. Bunlardan başka dilimizde her iki öğesi ile aslî anlamını koruduğu hâlde yaygın bir şekilde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan kelimeler de Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamalarıbaşağırlık, başbakan, başbakan başeser, başfiyat, başhekim, başhemşire, başkahraman, başkarakter, başkent, başkomutan, başköşe, başmüfettiş, başöğretmen, başparmak, başpehlivan, başrol, başsavcı, başşehir, Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamalarıahçıbaşı, binbaşı, çarkçıbaşı, çeribaşı, elebaşı, mehterbaşı, onbaşı, ustabaşı, Oğlu, oğulları, kızı sözleriyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamalarıCaferoğlu, Karaosmanoğlu, Topaloğlu, Orazbeykızı; Aydınoğulları, Candaroğulları, Osmanoğulları; çapanoğlu, dayıoğlu, eloğlu, halaoğlu, Ağa, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan birleşik kelimelerağababa, ağabey, beyefendi, efendibaba, hanımanne, hanımefendi, hacıağa, hanımnine, hıyarağalık, kadınnine, Dal sözüyle oluşturulan sıfat tamlamalarıdalkavuk, dalkılıç, daltaban, Açıortay, adamkökü, adamotu, âdemotu, ağırbaşlı, ağırkanlı, ahududu, akarsu, akaryakıt, akciğer, akkor, aksakal, aktöre, akyuvar, alyuvar, anamal, anaokulu, anapara, anayasa,, anneanne, atardamar, atarkanal, atasözü, aybaşı, ayçiçeği, ayçöreği, babaanne, basmakalıp, başıboş, başıbozuk, başıkabak, başörtü, başvurmak, beşibiryerde, bilirkişi, bindallı, birdenbire, birdirbir, birtakım, bozkır, bozkurt, bugün, buzdolabı, çeşitkenar, çiftetelli, delikanlı, demirbaş, denizaltı, denizaşırı, derebeyi, derebeylik, dereotu, dışbükey, dikdörtgen, dipnot, doludizgin, dolunay, dörtkenar, dörtnal, dörtnala, düzayak, ebekuşağı, ebemkuşağı, enikonu, erbaş, eşkenar, gelişigüzel, giderayak, gökyüzü, gözyaşı, günaşırı, güvenoyu, halkoyu, hayhay, içbükey, içgüdü, içtepi, içyağı, ikizkenar, ilkbahar, ilkokul, ilköğrenim, ilköğretim, ilkyaz, ipucu, kabataslak, kahverengi, kamuoyu, karaciğer, karekök, kartopu, kasımpatı, kenarortay, kelaynak, kongövde, külhanbeyi, külhanbeylik, külkedisi, milletvekili, murdarilik, omurilik, ortaokul, öngörmek, öngörü, önsezi, öteberi, özdeyiş, paralelkenar, pekâla, pekiyi, sacayağı, saçayak, sadeyağ, sağduyu, sağyağ, semizotu, serinkanlı, sıcakkanlı, sıkıyönetim, sıradağ, sıradağlar, sivrisinek, soğukkanlı, sonbahar, soyadı, sütana, sütanne, sütbaba, sütkardeş, sütnine, sütoğul, takımada, takımyıldız, tekdüze, tepetakla, tepetaklak, tereyağı, tıpkıbasım, tıpkıçekim, toplardamar, topyekûn, tozpembe, varoluş, varsayım, vazgeçmek, yanardağ, yarıçap, yarımada,, yarıyıl, yavrukurt, yerküre, yeryüzü, yılbaşı, yöneylem, yüznumara, yüzyıl, zeytinyağı kelime ve deyimleri de gelenekleşmiş ve yaygınlaşmış olarak bitişik Biraz, birazı, birkaç, birkaçı, birtakım, birçok, birçoğu, hiçbir, hiçbiri, herhangi belirsizlik sıfat ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır24. Hane kelimesiyle Farsça kurala göre oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılırçayhane, dershane, eczahane, hastahane, kahvehane, pastahane, postahane, süthane, yatakhane, yazıhane, yemekhane bk. Ünsüz düşmesi.UYARI Dershane, eczahane, hastahane, pastahane, postahane gibi sözlerde hane kelimesindeki h’nin yazılmaması doğru Perver ve perest kelimeleriyle Farsça kurala göre oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılırhamiyetperver, hürriyetperver, misafirperver, vatanperver; ateşperest, hayalperest, Zade kelimesiyle Farsça kurala göre oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılırRecaîzade, Resülzade, Sami Paşazade, Sümbülzade, Vahapzade; amcazade, dayızade, Name kelimesiyle Farsça kurala göre oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılırbeyanname, davetname, kanunname, pendname, seyahatname, siyasetname; Battalname, Farsça kurala güre oluşturulan isim ve sıfat tamlamaları ile kalıplaşmış diğer ibareler bitişik yazılırcürmümeşhut, darülâceze, ehlibeyt, ehlisalip, ehlivukuf, ehvenişer, erkânıharp, fecrisadık, gayriahlâkî, gayriciddî, gayrünsanî, gayrikabil, gayrimenkul, gayrimeşru, gayrinmuntazam, gayrimüslim, gayrisafi, gayrisıhhî; asgarımüşterek, hüsnühat, hüsnükabul, hüsnükuruntu, hüsnüniyet, suiistimal, suikast, suiniyet; hamdüsena, hercümerç, meddücezir, methüsena, tarumar; âlemşümul, âlicenap, gülfidan, mevlithan, sahipkıran; anbean, keşmekeş, özbeöz, yüzbeyüz; pürhiddet, Arapça kurala güre oluşturulan tamlamalar ve kalıplaşmış diğer ibareler bitişik yazılıraliyyülâlâ, ceffelkalem, darülâceze, darülfünun, daüssıla, fevkalâde, fevkalbeşer, hayrülhalef, hıfzısıhha, hüvelbaki, şeyhülislam, tahtelbahir, tahteşşuur; aleykümselâm, Allahüâlem, bismillah, fenafillâh, fisebilillâh, hafazanallah, inşallah, maşallah, mintarafillâh,velhâsıl, Müzikte kullanılan makam adları bitişik yazılır acembuselik, hisarbuselik, bir sıfatla oluşturulan usul adlarında sıfat ayrı yazılır ağır aksak, yürük aksak, yürük Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılırİçişleri., Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim krş. Birleşik kelimeler B. 19. ______________________________ ____________________ _____Bugüne kadarki imlâ kılavuzlarında yer alan; ancak, birleşik kelimeler konusuna girmeyen pekiştirmeli sıfatların da bitişik yazılması gerektiği unutulmamalıdır apaçık, apak, büsbütün, çepçevre, çepeçevre, çırçıplak, çırılçıplak, dümdüz, düpedüz, gömgök, güpegündüz, kapkara, kupkuru, paramparça, sapsağlam, sapasağlam, sapsarı, sırsıklam, sırılsıklam, sipsivri, dillerden geçen ön ek veya edatlar bitişik yazılıralelhusus, alelâcele, biçare, bilâistisna, bililtizam, bilvesile, bîvefa, ilelebet, lâdinî, lâkayt, naçar, namağlup, namevcut, namüsait, namütenahi; devalüasyon, konfederasyon, koordinasyon, Panislâmizm, Panturanizm, Pantürkizm, reorganizasyon, reprodüksiyon, sürrealizm. Oto, tele, matik öğeleriyle kurulan alıntılar da bitişik yazılır otobiyografi, otokritik, telekart, telekız, telekonferans, ve Farsça kelimelerle veya bu dillerin kurallarıyla oluşturulmuş tamlamalar ve kalıplaşmış ibareler, eski metinlerin yayımında ve alıntılarda bilimsel yöntemlere uyularak yazılabilir ehl-i vukuf, ehven-i şer; darü’l-aceze, tahte’ş-şu’ur; hamiyyet-perver, hayal-perest, sahip-kıran, Hurşid-name, Recaî-zade; bî-uefa, lâ-dinî, na-mütenahî, bilâ-vasıta Kullandığımız dilin doğru biçimde yazıya geçirilmesi, standartları belirlenmiş olan yazım kurallarının doğru bilinmesine ve uygulanmasına bağlıdır. Sıkça şüpheye düşülen yazım kurallarından önemli bazılarıyla ilgili açıklamaları ve doğrusunun hangisi olduğuna dair bilgileri bu yazıda bulacaksınız. Bir blog yazısı veya makale yazarken ya da bir belge hazırlarken “nasıl yazılır?” diye merak edip, şüpheye düştüğümüz dil bilgisi ve yazım kurallarıyla hepimiz karşılaşabiliriz. Yalnızca bu tür yazılarda değil, sıradan bir mesaj yazarken, sosyal medyada bir içerik paylaşırken, açıkçası her zaman yazım kurallarına dikkat etmek ve özellikle kelimeleri doğru yazmak hepimizin bir sorumluluğu. Hata yapmak istemediğimiz ancak sık sık şüpheye düştüğümüz dil bilgisi ve yazım kurallarından önemli bazılarını bu yazıda bir araya toplamaya başladım. Aşağıdaki içerikte yer alan başlıklarda gördüğünüz, diğer sözcüklerin önüne veya ardına gelen, şey, bir, her, ki, mi, de, baş, art, alt, üst, sever gibi sözcükler yanı sıra sayılar, tarihler, saatler ve yönlerin nasıl yazıldığı konusunda aradığınız bilgileri bu yazıda bulacaksınız. Öğrenmenin en iyi yolu öğrendiklerini paylaşmaktır ilkesinden hareketle, zamanla bu sayfanın genişleyeceğini düşünüyorum ve yazma konusuyla ilgilenen birçoğumuz için yararlı olmasını umuyorum. Avrupa Komisyonu tarafından benimsenen kavramlar, teknikler ve araçları kullanarak proje oluşturmak için yol gösteren kapsamlı ve kolay anlaşılır kaynak kitap. Kitabı Satın Al İçerik Bu yazıda yer verilen sözcük ve konuları aşağıda sıraladım. Seçiminize tıklayarak doğrudan ilgili kısma gidebilirsiniz. ŞeyBirHerKiMiDe / daSeverBaşArt / ardAlt ve üstDış, iç, sıraÖn, arka, orta, yan, karşıEtmek / edilmek Büyük küçük harfKısaltmalarKesme işaretiYönler ve ara yönlerSayılarTarihlerSaatlerYumuşak gAraya giren ünlü harf Ayrı yazılan sözcüklerYanlış yazılan sözcükler Sırasıyla bu sözcükleri ve ilgili kuralları örnekler eşliğinde görelim şimdi. Birleşik ve Ayrı Sözcükler Bazen ayrı, bazen birleşik yazıldığını gördüğümüz, şey, her, bir, ki, de, baş, art, alt, üst, sever gibi sözcüklerin yazımında hatalarla sık sık karşılaşıyoruz. Bu sözcüklerin hangi durumlarda ayrı, hangi sözcüklerde birleşik yazıldığını bu bölümde göreceğiz. “Şey” sözcüğü nasıl yazılır? — “Şey” sözcüğü daima ayrı yazılır, asla bitişik yazılmaz. Şey neden her zaman ayrı yazılır diye merak ediyorsanız işte yanıtı “Şey”, “eşya” sözcüğünün tekil halidir. “Eşya” sözcüğü diğer sözcüklerle bitişik yazılmadığı gibi, “şey” sözcüğü de başka sözcüklerle bitişik yazılmaz. Örnekler çok şeyher şeybir şey “Şey” öyle bir şeydir ki her şeyle ayrı yazılır. “Bir” nasıl yazılır? — “Bir” sözcüğü aşağıdaki belirsiz miktar belirten sözcüklerde bitişik yazılır. birçokbirkaçbirtakımbirazbirdenbirehiçbir — İstisnai olarak bitişik yazıldığı yukarıdaki durumlar dışında bir sözcüğü daima ayrı yazılır. bir andabir ara geldibir aradabir araya getirbir gün “Her” nasıl yazılır? — Her sözcüğü yalnızca şu üç sözcükte bitişik yazılır herhaldeherhangiherkes Bu sözcükler dışında her sözcüğü daima ayrı yazılır. “Ki” nasıl yazılır? — Bağlaç olan “ki” daima ayrı yazılır. Ancak bağlaç olmasına rağmen kalıplaşarak bitişik yazılan “ki” de söz konusudur. Bağlaç olmasına rağmen “ki’nin” kalıplaşarak bitişik yazıldığı sözcükler şunlardır sankibelkiçünküoysakimademkihalbukimeğerkiillaki Bunlar dışında bağlaç olan “ki” daima ayrı yazılır. Ayrı yazılması gereken ki ile bitişik yazılan ki’yi hemen ayırt etmenize yardımcı olacak kolay formülü Ki’nin Yazımı Ayrı mı, Bitişik mi, Ne Zaman, Nasıl Yazılır? başlıklı yazımdan öğrenebilirsiniz. “Mi” nasıl yazılır? — Soru cümlelerinin sonuna gelen “mi” eki daima ayrı yazılır. Kendisinden önce gelen sözcüğün son harfi ünlü ise ünlü uyumunu sağlar. Örnekler Ahmet mi?Bugün mü?Gerçekten mi?Yeterli mi?Sorsak mı? — Soru ekinden sonra gelen ekler kişi/iyelik eki değişim geçirmiş olarak soru ekine bitişik yazılır. Örnekler Geliyor musun?İster misin?Alabilir miyim? Gitmeyecek miyiz?İnecek miydiniz?Erzurumlu musunuz? — Birleşik fiillerde “mi” soru eki iki sözcüğün arasına gelebilir. Örnekler Vaz mı geçtin?Ret mi etti?Kayıp mı oldu? “De” nasıl yazılır? — Bağlaç olan dahi anlamına gelen de / da her zaman ayrı yazılır. Örnekler sen de oku, o da okusunoraya da gideceğiztelevizyona da çıktıbiz de miistese de, istemese de Daima ayrı yazılması gereken de / da bağlacı ile bitişik yazılan bulunma durumu eki -de / -da konusunda asla sorun yaşamamanıza yardımcı olacak kolay formülü De’ ve Da’ Ne Zaman Ayrı, Ne Zaman Bitişik Yazılır? başlıklı yazımda okuyabilirsiniz. “Sever” nasıl yazılır? — “Sever” sözcüğü eklendiği tüm sözcüklere daima bitişik yazılır. Örnekler hayvansevervatanseverdoğaseversanatseverkayaksever “Baş” nasıl yazılır? — Baş sözcüğü aşağıdaki örneklerde daima bitişik yazılır. başbakancumhurbaşkanıbaşhekimbaşmüfettişbaşçavuşbaşvurubaşucubaşköşebaşıboşbaşlı başınabaşörtübaşrolbaşsağlığıbaşüstünebaşvurubaşyapıtbaşyazarbaşyazı — Yukarıdakiler dışında “baş” sözcüğü ayrı yazılır. Örnekler başa başbaş ağrısıbaş aşağıbaş başabaş belasıbaş dönmesibaş etmekbaş örtüsübaş tacıbaş üstüne “Art” nasıl yazılır? — Art veya ard sözcüğü daima ayrı yazılır. Örnekler ardı ardınaardı sıraart ardaart damakart niyet “Alt” ve “üst” nasıl yazılır? — “Alt” ve “üst” sözcükleri yer adı bildiriyorsa ayrı yazılır. Örnekler yer altısu altıböbrek üstüyer altıalt yapıalt yazı — “Alt” ve “üst” sözcükleri yer adı bildirmiyorsa bitişik yazılır. akşamüstüolağanüstübilinçaltıdoğaüstüsuçüstükahvaltı kahvealtı — Alt, üst, ana, ön, art, yan, iç, dış sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelimeler ayrı yazılır dış hatalt yazıyan etkiüst katana diliön söziç tüzük Dış, iç, sıra Dış, iç, sıra sözlerinin sonra gelmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır çağ dışıkanun dışıolağan dışıyasa dışıyurt dışıhafta içiyurt içiardı sırapeşi sırayanı sıra Dış, iç sözlerinin başta olduğu birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır iç tüzükdış borçdış hatdış ilişkiler Ön, arka, orta, yan, karşı Ön, arka, yan, karşı çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır ön yargıön elemearka planyan etkiyan ürünkarşı görüşkarşı oyorta nokta Etmek / edilmek Etmek, edilmek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses değişmesi, düşmesi veya türemesi olmadığı durumlarda ayrı yazılır arz etmekalt etmekilan etmekkabul edilmeknot etmeksöz etmekterk etmekvar olmakyok etmek Büyük küçük harf kullanımı — İki ayrı sözcükten oluşan özel isimler dünyada tek olan bir şeye işaret ediyorsa her iki sözcük de büyük harfle başlar. Örnekler Ağrı DağıVan GölüAfrika KıtasıKıbrıs Adası — İki ayrı sözcükten oluşan isimler tür adına işaret ediyorsa ve dünyada tek değilse, ikinci sözcük küçük harfle başlar. Örnekler Kale kapısıHindistan ceviziİngiliz anahtarıRoma sikkesi — Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar. Örnekler VenüsJüpiterGüneşDünyaAy — Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen ve yıldız anlamı dışında kullanıldıklarında küçük harfle başlar. Örnekler dünyanın gözü önündebir anda güneş açtıayın on dördü gibi parlıyor Bu konuda daha geniş bilgi için TDK’nin “Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler” başlıklı sayfasını inceleyebilirsiniz. Kısaltmalar — Kurum ve kuruluşların kısaltmaları daima büyük harfle yazılır. T. C. dışındaki hiçbir kısaltmada araya veya sona nokta konmaz. Örnekler TBMMTSKTDKTÜBİTAKTL — Element ve ölçü birimleri daima küçük harfle yazılır, sonuna nokta konmaz. kgkmcm Kesme işareti — Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır. Örnekler Türkiye’ninAvrupa’daİstanbul Boğazı’nınOrta Çağ’ınHalk Edebiyatı’na — Sonunda nokta olmayan kısaltmalar ek alınca kesme işareti kullanılır. Örnekler TBMM’ye giden yol2 cm’den daha kısaTL’nin değeri — Kurum ve kuruluşların adlarına gelen ekler, kesme işaretiyle ayrılmaz. Bunun tek istisnası Avrupa Birliği’dir. Avrupa Birliği’nden başka hiçbir kuruluşun adı kesme işaretiyle ayrılmaz. Örnekler Ulusal AjansınKültür ve Turizm BakanlığınaBüyükşehir Belediyesine — Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesme işaretiyle ayrılmaz. Örnekler Türkçenin, Türkçede Türk’ özel adından türetilen Türkçe’ sözcüğüne getirilen -de/-da çekim eki de kesme işaretiyle ayrılmaz.TürklükTürkçülükTürkçeTürkçeninTürklerinMüslümanlıktaHristiyanlıkHollandalıdanAvrupalılıkAvrupalılaşmakAdanalıAyşeler — Kesme işaretinin doğru kullanımı için daha geniş bilgiyi TDK’nin “Kesme İşareti” başlıklı sayfasını inceleyebilirsiniz. Yönler ve arayönler nasıl yazılır? — Yönler daima büyük harfle başlar. Doğu AvrupaBatı AnadoluKuzey kutbuGüney yönünde — Ara yönler isimden önceyse büyük harfle başlar. Örnekler Kuzeybatı Anadolu’yaGüneydoğu Avrupa’dan — Ara yönler isimden sonraysa küçük harfle başlar. Örnekler Anadolu’nun kuzeybatısıAvrupa’nın güneydoğusu Sayılar nasıl yazılır? — Sayılar metin içerisinde yazıyla yazılır. Örnekler sekiz ay sonra bin yıllık tarihiüç farklı seçenek — Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır. Örnekler Kırk sekiz saatBin dokuz yüz kırk birBir yıl altı ay dokuz gün — Parasal tutarlarda geçen sayılar belge üzerinde sonradan değişiklik yapılmasını önlemek amacıyla bitişik yazılır. Örnekler TL binbeşyüzTL, elliKr — Dört ve daha çok basamaklı sayılar üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur. Örnekler Her gün talep yıl örnek sayıldı. Not İngilizcede çok basamaklı sayılarda aralara Türkçedeki gibi nokta değil, virgül konur. Karıştırılmasını önlemek için not etmekte yarar var. — Dört veya daha çok basamaklı sayılarda geçen “bin, milyon, milyar” gibi sözcükler harfle yazılabilir. Örnekler 3 milyar 500 milyon kişi2 bin 550 kitap80 milyon 627 bin 384 kişi — Sayılarda kesirler virgülle ayrılır. Örnekler 2,256,549,1 Not İngilizcede sayılarda kesirler Türkçedeki gibi virgülle değil, nokta ile ayrılır. Öte yandan, yukarıda belirttiğim üzere İngilizcede çok basamaklı sayılarda aralara Türkçedeki gibi nokta değil, virgül konur. O nedenle, uluslararası yayınlarda çok basamaklı sayılarda aralara konan virgül ile kesirleri ayıran noktanın kullanımı Türkçedeki kuralın tam tersidir ve birbirine karıştırılmamalıdır. — Sıra sayıları rakamla gösterilecekse yalnızca rakamdan sonra bir nokta konur. Örnekler 11. sıra100. yıldönümü40. kilometresinde21. yüzyıl — Sıra sayıları rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılabilir. Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra yalnızca kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz. Örnekler 20’nci100’üncü11’inci — Üleştirme sayıları asla rakamla yazılmaz. Örnekler beşeronaraltışar 5’er, 10’ar, 6’şar gibi yazımlar yanlıştır. Tarihler nasıl yazılır? — Belirli bir günü veya ayı ifade ettiğinde ay ve gün adı büyük harfle başlar. 1 Eylül 2019 Pazar Ekim 1923’te Mart’ta kurtuluş şenlikleri Mayıs’ı — Günlerden bir günü ifade ettiğinde küçük harfle başlar. Yanında rakam bulunmayan ay ve gün adları küçük harfle yazılır. bu yıl temmuz ayıher pazartesi sabahıbelki de ocakta giderizher cuma semt pazarındagelecek ayın ilk çarşambası Saatler nasıl yazılır? Saat, tutar, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır. — Saatlerin yazımında saat ile dakika arasına nokta konur. Örnekler — Saatlerin ardına gelen ek kesme işareti ile ayrılır ve okunuşa uyar. saat mesai biter — Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir. Örnekler saat bire on kaladokuzu beş geçebeş buçukta Yumuşak g İngilizce orijinli şu sözcüklerde g yerine ğ kullanılmaz. Örnekler programögedogmatikpragmatik Şu sözcüklerde ğ kullanılır coğrafyafotoğraftopoğrafya Araya giren ünlü harf — İlk iki sesi ünsüz olan sözcüklerden yalnızca üçünde araya ünlü girer. Bu üçü dışındakilerde araya ünlü girmez. Bunlar tıraşkılavuzkulüp Ayrı yazılan sözcükler Sıkça bitişik olarak yanlış yazıldığına rastladığımız ancak ayrı yazılması gereken bazı sözcükler ve doğru kullanımları Hatalı kullanım sağolhoşgeldinhoşçakalyadaboşveriyikiafedersinşuanpekçokhaftasonubakarkörgüleryüzkoşaradımyanyanaişbirliği Doğru kullanım sağ olhoş geldinhoşça kalya daboş veriyi kiaffedersinşu anpek çokhafta sonubakar körgüler yüzkoşar adımyan yanaiş birliği Yanlış yazılan sözcükler Sıkça yanlış yazıldığına rastladığımız bazı sözcükler ve doğru yazımları Hatalı kullanım sanırsamsarmısaktasfirkapşonlayığıylamahçupentellektüelkollektifşevkatbaya Doğru kullanım sanırımsarımsaktasvirkapüşonlayıkıylamahcupentelektüelkolektifşefkatbayağı Bu yazı güncellendikçe içeriğin genişleyeceğini umuyorum. Katkıda bulunmak isterseniz, aşağıdaki yorum kutucuklarında paylaşabilirsiniz. Tekrar görüşünceye dek, “öğrenmeye devam edin”! Birleşik sözcüklerin yazımı ile ilgili kurallar Deli Sevdam Birleşik sözcüklerin yazımı ile ilgili kurallar Birleşik sözcükler, iki ya da daha çok sözcüğün kalıplaşıp kaynaşmasıyla oluşurlar. Hangi biçimde oluşursa oluşsun birleşik sözcük anlamca bir bütündür, tek bir kavramı karşılar; biçimce bir bütündür, sözcükleri birbirinden ayrılmaz ve sözcükleri arasına çekim ekleri, yapım ekleri ya da başka bir sözcük getirilemez. Birleşik sözcükler belirli kurallar çerçevesinde bitişik veya anlamca tek bir kavramı gösterdikleri halde ayrı yazılabilirler. Birleşik sözcüklerin yazımı ile ilgili birtakım ilkeler varsa da tereddütlü durumlar oldukça fazladır. Bu nedenle bitişik veya ayrı yazma konusunda tereddüt edilen durumlarda sözcüğün nasıl yazıldığını görmek için Türk Dil Kurumu [IMG] Yazım Kılavuzu’na bakılmalıdır. Birleşik sözcükler aşağıdaki durumlarda bitişik yazılırlar 1. İki ya da daha fazla sözcüğün, yeni anlamda bir sözcük oluşturması için birlikte kullanılmasına “birleşme” denir. Birleşme sırasında sözcüklerde anlam, tür ve ses değişiklikleri olabilir. Ses değişimine uğrayan birleşik sözcükler birleşik yazılır Örnek kaynana Pazartesi, sütlü- aş -> sütlaç, his etmek -> hissetmek, af olmak -> affolmak NOT Birleşme, farklı türdeki sözcüklerin farklı biçimlerde kullanılmasıyla oluşabilir Örnek Hanımeli belirtisiz ad tamlaması biçiminde, Atatürk eksiz iki ad, Akciğer sıfat tamlaması biçiminde, Mirasyedi bir isim, bir çekimli fiil, Gökdelen bir isim, bir fiilimsi, Birkaç iki sıfat, Biçerdöver iki çekimli fiil, Çıtçıt ikileme, Bakakalmak iki fiil… 2. Sözcüklerinden biri veya ikisi birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğrayan birleşik sözcükler birleşik yazılırlar Örnek bal arısı iki sözcük de anlamını taşıyor, suböreği birinci sözcük anlamını yitir­miş, rüzgârgülü ikinci sözcük anlamını yitir­miş, aslanağzı iki sözcük de anlamını yitir­miş, keçiboynuzu, kuşburnu, camgüzeli, karabaş, karagöz balık, karafatma böcek, yeşilbaş ördek, yalıçapkını kuş… 3. Gelenekleşmiş olarak bitişik yazılanlar Örnek başbakan, başçavuş, başhekim, başhemşire, başkent, başkomutan, başköşe, başöğretmen, başparmak, başrol; aşçıbaşı, binbaşı, elebaşı, ustabaşı… 4. Tür değişmesi yoluyla oluşmuş bileşik sözcükler bitişik yazılır Örnek mirasyedi, uyurgezer, sıkboğaz 5. Bir veya iki öğesi emir kipiyle kurulan birleşik sözcükler albeni, ateşkes, çalçene, rastgele, sıkboğaz, çekyat, kapkaç, örtbas… 6. -an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş sıfatfiil eklerinin kalıplaşmasıyla oluşan birleşik sözcükler Örnek ağaçkakan, cankurtaran, oyunbozan; barışsever, bilgisayar; hacıyatmaz, kuşkonmaz, külyut-maz; çokbilmiş, güngörmüş… 7. İkinci sözcüğü veya her iki sözcüğü de -di, -di/-du/-dü/-tı/-ti/-tu/-tü kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik sözcükler Örnek albastı, çıtkırıldım, gecekondu, imambayıldı, mirasyedi, şıpsevdi… 8. Ev, hane, name, zade sözcükleriyle oluşturulan birleşik sözcükler Örnek aşevi, doğumevi, huzurevi, orduevi, yayınevi; dershane, kahvehane; beyanname, siya-setname; amcazade, teyzezade… 9. Farsça ve Arapça kurallara göre oluşturulan isim ve sıfat tamlamaları ile kalıplaşmış biçimler Örnek ehlibeyit, gayrimenkul, gayrimeşru, hüsnükuruntu, hüsnüniyet, suikast; darülaceze, fevkalade, şeyhülislam, tahteşşuur; aleykümselam, bismillah, inşallah, maşallah, velhasıl… 10. Yardımcı birleşik eylemler, bileşme sırasında ses değişikliği olmuşsa bitişik; ses değişikliği olmamışsa ayrı yazılır Örnek hal-olmak -> hallolmak, zan-etmek -> zannetmek, seyir-etmek -> seyretmek, kayıp-olmak -> kaybolmak, fark-etmek -> fark etmek, muhtaç-olmak -> muhtaç olmak… 11. Kurallı birleşik eylemler her zaman bitişik yazılır Örnek anlayıvermek, görebilmek, uyuyakalmak, düşeyazmak Yazım kuralları her yıl kpss Türkçe dersinde her yıl soru gelen bir konumuzdur. Sınavda zor soruların gelebileceği alanlardan olup dikkat edilmesi gereken önemli konulardandır. Geçtiğimiz konumuzda Ünsüz benzeşmesini incelemiştik. Sıradaki konumuzda ise Yazım Kuralları konusunu KurallarıYazım kurallarından öncelikle ayrı ve bitişik yazılan sözcüklere bakacağızBitişik yazılan sözcükler birçok, birkaç, biraz, hiçbir , herhangiAyrı yazılan sözcükler pek çok, pek az, her, gün, her an, her bir, her zaman, bir gün, bir ara, bir an, hiç kimse“şey” sözçüğü kendisinden önceki sözcükten daima ayrı şey, bir şey, hiçbir şey, herhangi bir şey’birtakım’’→ bazı anlamına gelirse bitişik,’bir takım’’→ sayı anlamına gelirse ayrı sorunlar yaşadık onunla. Bazı anlamı var.Bu mağazadan bir takım elbise aldım. Sayı anlamı var.’bire bir’’→ karşılıklı anlamına gelirse ayrı,’birebir → iyi, etkili, aynı anlamına gelirse bitişik konuda onunla bire bir görüşeceğim. karşılıklı anlamı var. Bir ilaç, hastalığıma birebir geldi. iyi,etkili anlamı var.“de” nin YazımıTürkçede iki ’’de’’ vardır . olan -de’’ Sözcüğe bitişik yazılan -de eki cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulur. Benzeşme varsa benzeşmeye olan ’de’’ Sözcükten ayrı yazılır. “de” eki cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında bozulma olmaz fakat biraz daralır benzeşmeye bugünlerde bu habere de sıkça yer veriyor.’ki’’ nin YazımıTürkçemizde üç tane ’ki’’ yapan ’-ki’’ Bitişik yazılır. İsmi nitelediği veya belirtiği için zamiri olan ’ki’’ Bitişik yazılır. İsmin yerini tuttuğu için olan ’-ki’’ Ayrı sözcükleri veya söz gruplarını birbirine bağladığı için geçen ki’nin bitişik veya ayrı yazılacağını ki’den sonra -ler eki getirerek ki unutmuşsun gözlerimin renginiDuydum kiler → sözcüğe uymadığı için ayrı ve doğru bugün sınavdan yine zayıf sözcüğe uyduğu için bitişik ve doğru yazılmıştır.“mi” nin Yazımı“mi” soru edatı ilgeç sözcükten daima ayrı yazılır. -mi eki cümleye soru pekiştirme ve zaman anlamı de -mi eki ayrı de bizimle gelecek misin? soruGüzel mi güzel araba almış. pekiştirmeAslı eve geldi mi beni arasın. zamanNiye bizimle gel miyor? → yanlış Çünkü bu ’mi’’daralmaya uğramış olumsuz eki -me’ dir.“ler” eki“-ler” eki özel isimden kesme işaretiyle ayrılmaz. Türkçede Yazım Kurallarına göre özel isime getirilen “-ler” ekinden sonra gelen ek de kesme işaretiyle Ali’lere → AlilereKpss genel yetenek Türkçe dersi Yazım Kuralları konusunu işledik. Bir sonraki genel yetenek türkçe dersimizde Ses Olayları Yazım Kuralları konusunu inceleyeceğiz.

yazım kuralları ayrı ve bitişik yazılanlar