Gider Pusulası İle Yapılan Ödemelerde Önemli Hususlar (24.01.2017) Mevzuattaki Son Değişiklikler (11.01.2017) Ocak Ayına Ait Önemli Hatırlatmalar! (03.01.2017) Gelir Vergisinde Önemli Değişiklikler (30.12.2016) İhracatta E-Fatura Ertelendi (15.12.2016) Aralık Ayında Yapmanız Gerekenler (13.12.2016) Tüm Şirketlerin Dikkatine! Gider Pusulası Nasıl Düzenlenir? Maliye Bakanlığı, kendisine verilen yetkiye istinaden 225 Sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile gider pusulasının şekil ve usulüne ilişkin düzenlemeler yapmıştır. Buna göre gider pusulası düzenlenirken göz önünde bulundurulması gereken kriterler şunlardır: GiderPusulası da aynı fatura gibi bir takım şekil şartlarına tabidir. Bu şartlar işin mahiyeti, emtianın cins ve nev’i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın ve ya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde ünvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva etmek 182.2014. Kararın Konusu. Dosyada mevcut belgelerin okunup incelenmesinden sonra gereği görüşüldü; 417 sayılı ilamın 10. maddesi ile BESOT A.Ş. yüklenimindeki "Sicil Emlak Çevre Temizlik İlan Reklam vb. Vergilerin Kayıtlarının Güncellenmesi, Dosyaların Birleşmesi ve Eşlenmesi İşlemleri için Hizmet Alımı" işinde Bunlarınyanı sıra, çalıştırılan her işçi için devlete ödenmekle yükümlü olunan sosyal güvenlik primi işveren payı da işçilik maliyetinin bir diğer önemli unsurudur. O halde bir işçinin işverene maliyeti şu formülle açıklanabilir: İşçilik Maliyeti = Ücret + Sosyal Güvenlik Primi İşveren Payı. 54. Soru. 25000tl işçilik birim fiatlarla olduğuna göre taahhüttür ve gerçek usulde vergilendirilir.Gider pusulası ile ödeme ıolmaz çünkü meslek sanattır.Gider pusulası ile beden ağırlıklı arızı hammaliye bahçede toprak atma gibi işler yapılabilir.Merdiven silme bile part time sigortalılık gerektiriyor.Nihai kararı vermeden cVN1. GİDER PUSULASININ KULLANIM ALANLARI VE TEVKİFAT UYGULAMASI Ramazan YAKIŞIKLI Yeminli Mali Müşavir I-KULANIM ALANLARI 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 234’üncü maddesinde düzenlenmiş olan Gider Pusulasının uygulamada çeşitli uygulama alanları bulunaktadır. Usul yönünden; Fatura niteliğinde belgedir. Tutar sınırlaması bulunmamaktadır. İki nüsha düzenlenir, Emtiayı satan veya işi yapana imzalatılır. - VUK 234’üncü maddeye göre Vergiden muaf esnaf tarafından yapılan işler ve sattıkları emtia için , Altın, mücevher gibi kıymetli zati eşyalarını satanlar için, Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle serbest meslek erbabı ve çiftçiler tarafından düzenlenir. - Tüketicilerin satın aldıkları malları satıcıya iade etmesi durumunda -Vergi mükellefi olmayanlardan mal ve hizmet alımında Vergi mükellefi olmayan satıcının bu faaliyeti devamlılık arz etmiyorsa, yapılan alım Gider Pusulası düzenlenerek belgelendirilmelidir. Şayet, bu faaliyet devamlılık arz ediyorsa, mükellefiyet tesis ettirmesi gerekmektedir. Örneğin; iş yerine haftada bir gelen temizlikçiye yapılan ödemeler, tamir işleri yapan kişiye yaptırılan tamir tadilat işleri, taşıma işinde çalıştırılan hamallara yapılan ödemeler, vergi mükellefiyeti olmayan bir programcıya programın yazımı ve geliştirilmesi için yapılan ödemeler, danışmanlık ya da eğitmenlik hizmeti alınan akademisyenlere yapılan ödemeler… - Gayrimenkul alımında Vergi mükellefi olmayanlardan gayrimenkul alımında, yapılan ödemelerin tevsiki için gider pusulası düzenlenmesi gerekmektedir.GİB Burdur Vergi Dairesi Başkanlığı 29/03/2011 tarih ve sayılı özelgesi - Araç kiralamasında Vergi mükellefi olmayan şahıstan araç kiralaması durumunda yapılan ödemelerin tevsiki için gider pusulası düzenlenir. -Araç alımında Vergi mükellefi olmayan şahıstan araç alımında yapılan ödemelerin tevsiki için gider pusulası düzenlenir. -Kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye mal satanlarayapılan ödemelerde - Telif kazançları ödemelerinde Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamına giren teslim ve hizmetleri münhasıran aynı Kanunun 94 üncü maddesinde belirtilen kişi, kurum ve kuruluşlar, KDV ve GV stopajı hesaplayacağı için, ödemelerini gider pusulası ile belgelendirmektedirler. 224 Seri Gelir Vergisi Genel Tebliği -Kira ödemelerinde İşyeri kira ödemelerinde kiraya verenin mükellef olmaması halinde gider pusulası ile tevsiki istenmektedir.GİB Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı 16/05/2013 tarih ve 70280967-105[234-2012/14]-89 sayılı özelgesi -Arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara 221 Seri Gelir Vergisi Genel Tebliği ile arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemelerin de gider pusulası ile belgelendirilmesini uygun bulmuştur. -Sabit kıymet alımları 230 Seri Gelir Vergisi Genel Tebliği ile basit usulde vergilendirilen mükelleflerden satın alınan sabit kıymetlerin taşıt satışları noter satış sözleşmesi ile belgelendirilebilecektir gider pusulası ile tevsik edilmesinin mümkün olacağı belirtilmiştir. II- GİDER PUSULASINDA VERGİ TEVKİFATI -Esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığı yapılan ödemelerden Gelir vergisi yönünden tevkifat yapılması için satıcının esnaf muaflığından yararlanması gerekmektedir. Tevkifat oranı Gelir Vergisi Kanununun 94/13’üncü maddesinin a,b ve c alt bentlerine göre belirlenecektir. Esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefiyeti olmayan şahıstan gider pusulası düzenleyerek alınacak yazar kasa için yapılan ödemelerden gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmemektedir.” İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve 176200-ÖZ/1266- 3676 sayılı özelgesi. -Telif hizmet alımları karşılığı yapılan ödemelerden Serbest meslek faaliyetlerini mutad ve sürekli olarak yapanların prensip olarak, KDV mükellefiyeti tesis ettirmeleri gerekmektedir. Ancak, Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamına giren teslim ve hizmetleri münhasıran aynı Kanunun 94 üncü maddesinde belirtilen kişi, kurum ve kuruluşlara yapanların hesaplayacağı KDV’nin bu kişi veya kuruluşlar tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilmesi mümkün bulunmaktadır. Telif hizmet alımları karşılığı yapılan ödemeler brütleştirilerek %17 oranında Gelir Vergisi tevkifatına tabidir. GVK 94/2-a Ayrıca %18 KDV hesaplanmalıdır. -Arizi serbest meslek faaliyeti karşılığı yapılan ödemelerden Serbest meslek faaliyetlerini mutad ve sürekli olarak yapanların prensip olarak, KDV mükellefiyeti tesis ettirmeleri gerekmektedir. Devamlılık yoksa, arızi mesleki kazanç tutarı 2015 yılı için 23 bin TL’yi aşıyorsa bu kazanç sahiplerinin yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeleri gerekir. Arizi serbest meslek faaliyeti karşılığı yapılan ödemeler,%20 oranında Gelir Vergisi tevkifatına tabidir. GVK 94/2- b Ayrıca %18 KDV hesaplanmalıdır. -Vergi mükellefi olmayan şahıstan araç kiralaması GVK 94 üncü maddesinde belirtilen kişi, kurum ve kuruluşların,vergi mükellefi olmayan şahıstan kiralanan ve herhangi bir ticari işletmeye dahil olmayan taşıt için yapılan ödemeler üzerinden ,193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94/5-a maddesine istinaden % 20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekir. Ayrıca %18 KDV hesaplanmalıdır. -Kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye mal satanlara yapılan tevkifat 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94/10-b maddesine göre, gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlara bu faaliyetleriyle ilgili olarak yapılan komisyon, prim ve benzeri ödemelerden % 20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir. VERGİ USUL Gider pusulası ticari hayatta çok sık kullanılan belge türüdür. Peki, gider pusulası düzenlemede parasal tutar olarak bir alt veya üst sınır söz konusu mudur? Aşağıda bu konuyu ele aldık. Gider pusulası nedir? 213 sayılı Vergi Usul Kanunun 234 üncü maddesinde şöyle belirtilmiştir; Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için gider pusulası düzenlenir ve bu düzenlenen gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Burada ilk etapta vergiden muaf esnaf tanımına bakacak olursak GVK’nın 9. Maddesi açıkça belirtmiştir ki; 1-Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir iş yeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler Parantez içi cümle tarih ve 4369 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle ve tarihinden geçerli olarak değişmiştir. Giyim eşyalarıyla zati ve süs eşyaları, değeri yüksek olan ev eşyaları ile pazar takibi suretiyle gıda, bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o iş yerlerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar hariç 2-Bir iş yeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hamallar gibi küçük sanat erbabı; 3-Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri bir işyeri açmak suretiyle yapanlardan 47 nci maddede yazılı şartları haiz bulunanlar 51 inci madde şümulüne girenler bu muafiyetten faydalanamazlar; 4-Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya 50 rüsum tonilato dahil kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar Bu bentte yazılı ölçüler, birlikte yaşayan eşlerle velayet altındaki çocuklar hakkında veya ortaklık halindeki işletmelerde, bu kimselerin veya ortaklığın işlettiği vasıtalar toplu olarak nazara alınmak suretiyle tespit edilir.; 5-Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler; 6-Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, kırpıntı deriden üretilen mamuller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar. Bu ürünlerin, pazar takibi suretiyle satılması ile ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak üzere; düzenlenen kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muaflıktan faydalanmaya engel değildir. 7- tarih ve 26898 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5766 sayılı Kanunun 8/a maddesiyle eklenmiştir. Yürürlük Ticari işletmelere ait atıkları mutat olarak veya belli aralıklarla satın alanlar hariç olmak üzere, bir işyeri açmaksızın kendi nam ve hesabına münhasıran kapı kapı dolaşmak suretiyle her türlü hurda maddeyi toplayarak veya satın alarak bu malların ticaretini yapanlara veya tekrar işleyenlere satanlar; 8-Yukarıdaki 1-7 numaralı bentlerde sözü edilen işlere benzerlik gösterdikleri, Danıştay’ın muvafık mütalaası üzerine, Maliye Bakanlığınca kabul ve ilan olunan ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler vergiden muaf esnaf statüsündedir. Bu statüde bulunanlardan yapılacak mal ve hizmet alımları için GVK 94’üncü madde de stopaj oranları belirlenmiştir; Hurda mal alımlarında %2 Diğer mal alımlarında %5 Hizmet alımlarında %10 mal ve hizmet bedeli ayrılmıyorsa bu kapsamdadır Ancak vergiden muaf esnaf sayılmayan yani nihai tüketici olan vatandaşlara gider pusulası düzenlenmekte fakat stopaj uygulanmamaktadır. Gider pusulası düzenlemede tutar üst sınırı var mıdır? İşte bu düzenlenen gider pusulalarındaki bedellerde bir üst tutar sınırının olup olmadığı tartışma konusu olmuştur. Konu ile ilgili olarak Maliye Bakanlığının tarihli sayılı özelgesinde konuya açıklık getirilmiş ve gider pusulalarında gösterilen bedellere ilişkin bir üst tutar sınırının olmadığı açıkça belirtilmiştir. Burada dikkat edilecek en temel husus vergiyi doğuran olayın gerçek mahiyeti esastır ilkesine riayet ederek usul hükümleri çerçevesinde kurallara uymak olacaktır. Gider pusulasında öngörülen aşağıdaki şekil şartlarına uyulması kaydıyla, gider pusulası düzenlenmesinde tutar açısından bir alt veya üst sınır söz konusu değildir. Gider Pusulasın Düzenlemede Dikkat Edilecek Hususlar 1- Gider Pusulası Vergi Usul Kanunun düzenlenmiş olup, ihtiva etmesi gereken şekil şartları aynı maddede sayılmıştır. Gider Pusulası mutlaka iki nüsha olarak düzenlenmelidir. 2- Gider Pusulası vergiden muaf esnaftan ve ya vergi mükellefi olmayan nihai tüketiciden alınan mal ve hizmetler karşılığında alıcı tarafından düzenlenmektedir. Aynı zamanda Gider Pusulası nihai tüketici tarafından yapılan mal ve hizmet iadelerinde ve gene nihai tüketiciler tarafından alınan mal ve hizmetlerin bedellerinde bir iskonto ve ya indirim talebi sonucu da düzenlenmektedir. 3- Vergiden muaf esnaf tarafından alınan mal ve hizmetlerde kanunun öngördüğü oranlarda Gelir Vergisi Kesintisi yapılmalı ve bu kesintiler vergi sorumlusu sıfatıyla muhtasar beyannamede beyan edilip ödenmelidir. Muhtasar Beyannamede vergiden muaf esnaftan alınan mal ve hizmetler 145 tür koduyla, hurda alımları ise 146 tür koduyla girilmelidir. 4- Nihai tüketicilerin iade ettiği mal ve ya hizmetlerle ilgili ve ya nihai tüketiciye satıştan sonra yapılan indirimler karşılığında Gider Pusulası düzenlenmelidir. İadelerde Gider Pusulasının ekine ilgili satışa ait fatura ve ya perakende satış fişi konulmalı, eğer satış evrakı kayıp ise bu durum Gider Pusulasına düşülecek bir şerhle muhakkak ifade edilmelidir. Dikkat edilmesi gereken diğer bir husus ise iadeye ve ya indirime ait KDV’nin, indirim konusu yapılabilmesi için Gider Pusulasında iade ve ya indirim bedelinden ayrı olarak gösterilmesi gerektiğidir. 5- Son olarak dikkat edilmesi gereken diğer bir hususta Gider Pusulasının karşı tarafa muhakkak imzalatılması gerekliliğidir. Bu şekil şartına uyulmadığı takdirde en başta Özel Usulsüzlük Cezası ile karşılaşılacağı açıktır. Dr. Ozan BİNGÖL Başkent Üniversitesi Öğr. Gör. Gider Pusulası Düzenlenmesi KIVANÇ Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Yıldız Teknik Üniversitesi Öğretim Görevlisi [email protected] Emre POYRAZ Serbest Muhasebeci Mali Müşavir [email protected] Beyan usulüne dayalı vergilemede işlemlerin kavranabilmesi yönünden belgelerle tevsik edilmesi esası benimsenmiştir. Bu nedenle mükellefler mal ve hizmet alımları ile giderlerini bir belgeye dayandırmak zorundadırlar. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 234 üncü maddesi ile birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçilerin; vergiden muaf esnaftan yapacakları mal ve hizmet alımları ile birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları mallar için gider pusulası düzenlemesi öngörülmüştür. Maliye Bakanlığı, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257 nci maddesinin verdiği yetkiyi kullanarak gider pusulasının kullanım alanını yayımladığı çeşitli tebliğlerle genişletmiştir. Bu yazımızda gider pusulasının kanundaki yeri, şekil şartları, düzenlenmesini gerektiren haller ve gelir vergisi tevkifatına ilişkin özellik arz eden durumlarla ilgili açıklamalar yapacağız. PUSULASI TANIMI VE ŞEKİL ŞARTLARI 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun “fatura yerine geçen vesikalar” la ilgili bölümünde yer alan 234 üncü maddesinde “Gider Pusulası”; “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin Mülga – 4369/82 md. Mülga – 4369/82 md. Vergiden muaf esnafa; yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia içinde tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir. Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev’i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını Tüzel kişilerde unvanlarını ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Ek 30/12/1980 – 2365/37 md. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.” şeklinde ifade edilmiştir. Maliye Bakanlığı, tarih ve 21536 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 225 Sıra Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile gider pusulası düzenlenmesi konusunda aşağıdaki açıklamaları yapmıştır; 1-Gider pusulalarında, işin mahiyeti, cinsi, adedi, fiyatı, tutarı, toplamı, tevkif edilen vergi oranı ve net tutarı; işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadları Tüzel kişilerde unvanları adresleri, varsa vergi dairesi ve hesap numarası, seri ve müteselsil sıra numarası ve düzenleme tarihine ilişkin bilgilere yer verilecektir. 2-Gider pusulaları, mükellefler tarafından anlaşmalı matbaalara bastırılacak veya notere tasdik ettirilecektir. Gider pusulalarının anlaşmalı matbaalarda bastırılması veya kullanılmasında “Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır. 3-Gider pusulası en az iki örnek olarak düzenlenecektir. En az iki örnek düzenlenmeyen ve yukarıdaki bilgileri eksik olan gider pusulası hiç düzenlenmemiş sayılacaktır. 4-Düzenlenen gider pusulalarının ilk örneği işi yapana veya malı satana verilecek, ikinci örneği ise düzenleyen tarafından saklanacaktır. Ayrıca, tarih ve 23545 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 215 Sıra Gelir Vergisi Genel Tebliği’ne göre; gider pusulası düzenlenmesinin mümkün olmadığı durumlarda münhasıran bu tür ödemelere ilişkin olmak üzere Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257 nci maddesinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye istinaden, düzenlenecek banka dekontları da gider pusulası hükmünde kabul edilecektir. III. GİDER PUSULASININ DÜZENLENMESİNİ GEREKTİREN HALLER VE GELİR VERGİSİ TEVKİFATINDA ÖZELLİK ARZEDEN DURUMLAR Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçiler, vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için gider pusulası düzenlemek zorundadır. Kimlerin vergiden muaf esnaf olduğu, Gelir Vergisi Kanunu’nun 9 uncu maddesinde açıklanmıştır. Gelir Vergisi Kanunu’nun 9 uncu maddesine göre; Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir işyeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler Giyim eşyalarıyla zati ve süs eşyaları, değeri yüksek olan ev eşyaları ile pazar takibi suretiyle gıda, bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o iş yerlerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar hariç Bir işyeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hammallar gibi küçük sanat erbabı; Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri bir işyeri açmak suretiyle yapanlardan 47 nci maddede yazılı şartları haiz bulunanlar 51 nci madde şümulüne girenler bu muafiyetten faydalanamazlar; Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya 50 rüsum tonilato dahil kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar Bu bentte yazılı ölçüler, birlikte yaşıyan eşlerle velayet altındaki çocuklar hakkında veya ortaklık halindeki işletmelerde, bu kimselerin veya ortaklığın işlettiği vasıtalar toplu olarak nazara alınmak suretiyle tespit edilir; Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler; Değişik 28/3/2007-5615/1 md. Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamûlleri, kırpıntı deriden üretilen mamûller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar. Bu ürünlerin, pazar takibi suretiyle satılması ile ticarî, ziraî veya meslekî faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak üzere; düzenlenen kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muaflıktan faydalanmaya engel değildir. Ek 4/6/2008-5766/8 md. Ticari işletmelere ait atıkları mutat olarak veya belli aralıklarla satın alanlar hariç olmak üzere, bir işyeri açmaksızın kendi nam ve hesabına münhasıran kapı kapı dolaşmak suretiyle her türlü hurda maddeyi toplayarak veya satın alarak bu malların ticaretini yapanlara veya tekrar işleyenlere satanlar; Yukarıdaki 1 – 7 numaralı bentlerde sözü edilen işlere benzerlik gösterdikleri, Danıştay’ın muvafık mütalaası üzerine, Maliye Bakanlığınca, kabul ve ilan olunan ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler, vergiden muaf esnaf olarak sayılmışlar ve bu şartları taşıyanların muaflıktan yararlanabilmeleri için ilgili esnaf odasına kayıt olmak ve durumlarını tevsik etmek suretiyle belediyeden “Esnaf Muaflığı Belgesi” almak zorunda oldukları belirtilmiştir. Yukarıda sayılan işleri yapanların yanı sıra gezici milli piyango bileti satanlar ve gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi olmaksızın kapı kapı dolaşarak tüketiciye satanlar da esnaf muaflığından yararlanabileceklerdir. Yine aynı madde uyarınca; ticarî, ziraî veya meslekî kazancı dolayısı ile gerçek usûlde Gelir Vergisine tâbi olanlar ile yukarıda sayılan işleri Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanların esnaf muaflığından faydalanamayacakları ifade edilmiştir. Mal ve hizmet alımları nedeniyle; birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ile çiftçiler tarafından düzenlenecek gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmünde kabul edilecek ve esnaf muaflığından yararlananlara kapı kapı dolaşarak mal satanlar ile milli piyango biletlerini satanlar dahil yapılacak ödemelerden Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinin 10 ve 13 üncü bentlerindeki oranlarda gelir vergisi stopajı yapılacaktır.[1] Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinde, yaptıkları ödemelerden vergi tevkif edecekler arasında basit usulde vergilendirilen mükellefler sayılmamıştır. Bu nedenle, basit usulde vergilendirilen mükellefler, vergiden muaf esnaftan aldıkları mal veya hizmet dolayısıyla gider pusulası düzenleyecekler, ancak Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesine göre tevkifat yapmayacaklardır.[2] Vergi Usul Kanunu, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçilerin; vergiden muaf esnaftan yapacakları mal ve hizmet alımları ile birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları mallar için gider pusulası düzenlenmesini öngörmekle beraber, Maliye Bakanlığı gider pusulası uygulamasının kullanım alanını 221, 224 ve 230 Seri Gelir Vergisi Genel Tebliğleri ve 54 Seri KDV Genel Tebliği ile genişletilmiştir. Maliye Bakanlığı, 221 Seri Gelir Vergisi Genel Tebliği[3] ile arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemelerin de gider pusulası ile belgelendirilmesini uygun bulmuştur. 224 Seri Gelir Vergisi Genel Tebliği[4] ile de Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesinde sayılan faaliyetlerde bulunulup eserlerini aynı Kanunun 94 üncü maddesinde sayılan kişi veya kurumlara teslim edenlerin defter tutma ve belge düzenleme zorunluluğu dışında bırakılmaları nedeniyle bu kişilere ödeme yapanların giderlerini tevsik etmek için gider pusulası düzenlemeleri gerekli görülmüştür.[5] 230 Seri Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde basit usulde vergilendirilen mükelleflerden satın alınan sabit kıymetlerin taşıt satışları noter satış sözleşmesi ile belgelendirilebilecektir gider pusulası ile tevsik edilmesinin mümkün olacağı belirtilmiştir. Gider pusulası konusuna ilişkin yayınların bir kısmında “esnaf muaflığından yararlanan kişilerin dışındakilere gider pusulası düzenlense bile herhangi bir tevkifat yapılması söz konusu değildir” ifadesinin kullanıldığı görülmüştür. Bu ifade hatalıdır, zira birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ile çiftçiler tarafından; arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemeler ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesinde sayılan faaliyetleri icra eden serbest meslek erbaplarından alınan eserler ile temlik edilen veya kiralanan ihtira beratları için yapılacak ödemelere ilişkin olarak gider pusulası düzenlenecek ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinin 2 inci bendi uyarınca tevkifat yapılacaktır.[7] İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve sayılı arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemeler ile ilgili özelgesi; “Şirketinize yapılan soru kitapçığı teslimlerinin, söz konusu eğitimciler tarafından devamlılık arzedecek şekilde mutad meslek haline getirilmemesi, başka bir ifadeyle aynı yılda veya birbirini izleyen yıllarda birden fazla soru kitapçığı teslimi yapılmamış olması şartıyla, bu faaliyetin arızi serbest meslek faaliyeti olarak değerlendirilmesi ve söz konusu soru kitapçıklarının karşılığında telif ücreti olarak gider pusulası düzenleyerek %17 gelir vergisi stopajı ve %18 KDV tevkifatı yaparak net bedeli kendilerine ödeme yapmanız gerekeceği tabiidir.” İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve sayılı arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemeler ile ilgili özelgesi; “Bu hükümlere göre, şirketiniz tarafından hazırlanan ve tüm hakları telif hakkı dahil firmanız adına tescil edilen programların hazırlanmasında proje danışmanlığı, içerik hazırlama, seslendirme vb. işlerde görev alan öğretim üyeleri ve öğretmenlerin bu faaliyetleri devamlılık arzetmeyecek şekilde arızi olarak bir takvim yılında bir defadan fazla yapılmaması halinde kendi nam ve hesaplarına yapmaları halinde ise, elde edecekleri gelirin arızi kazanç olarak değerlendirilmesi ve tarafınızca gider pusulası düzenlenerek yapılan ödemeler üzerinden de Gelir Vergisi Kanunu’nun 2/b alt bendi gereğince gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.” İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesinde sayılan faaliyetleri icra eden serbest meslek erbapları ile ilgili özelgesi; “Bu hüküm ve açıklamalara göre, şirketinizin yaptığı sözleşme gereği sahnede kendi eserlerini icra edecek olan ve yurtdışından gelen ses sanatçısının elde edeceği kazanç serbest meslek kazancı olup Gelir Vergisi Kanununun 18. maddesine göre gelir vergisinden istisnadır. Düzenlenecek konserler dolayısıyla şirketinizce yapılacak ödemeler için gider pusulası düzenlenmesi ve aynı Kanunun 94/ göre tevkifat yapılması gerekmektedir.” İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesinde sayılan faaliyetleri icra eden serbest meslek erbapları ile ilgili özelgesi; “Baskı, cam altı ve duvar resimleri ile vitray vb. gibi çalışmalarınızın; sadece Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinde sayılanlara satılması halinde, tarafınızca serbest meslek makbuzu düzenlenmesine gerek olmayıp tarafınıza yapılacak ödemelerden ödemeyi yapanlarca gider pusulası tanzim edilerek Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/2-a maddesi gereğince gelir vergisi tevkifatı yapılacağı, bu tevkifat uygulamasının gelir vergisi mükellefiyetine tesir etmeyeceği ve sadece söz konusu faaliyetinize ilişkin nihai vergileme olacağı hususu tabiidir.” Buna karşın; birinci ve ikinci sınıf tüccarların, esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefiyeti olmayan nihai tüketicilerden alacakları mallar için gider pusulası düzenlemeleri gerekmekle beraber, bu tutarlar üzerinden herhangi bir vergi tevkifatı yapmaları söz konusu olmayacaktır. Konu ile ilgili olarak Konya Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve sayılı özelgesi aşağıdaki gibidir; “İkinci el eşyalar için beyaz eşya, halı, mobilya vs. esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefiyeti olmayan nihai tüketiciden almanız durumunda, ödeyeceğiniz bedel için gider pusulası düzenlemeniz gerekmekte olup; bu bedel üzerinden gelir vergisi tevkifatı stopaj yapılmasına gerek esnaf muaflığından yaralananlardan ikinci el eşya alımları karşılında yapılan ödemeler için düzenlenen gider pusulalarında gelir vergisi tevkifatı stopaj yapılacağı tabidir.” İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve sayılı özelgesi; “Bu hükümlere göre, parçalayarak satmak üzere alacağınız hurda araçları esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefi olmayan nihai tüketicilerden satın almanız durumunda, nihai tüketicilere gider pusulası düzenlemeniz gerekmekte olup, ödeyeceğiniz bedel için düzenleyeceğiniz gider pusulasında gelir vergisi tevkifatı yapmanıza gerek bulunmamaktadır. Ancak, hurda araçları işletmenize bağlılık arz etmeyecek şekilde esnaf muaflığından yararlananlardan satın almanız halinde bu kişilere gider pusulası düzenleyerek yapacağınız ödemelerden Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/13-b maddesi uyarınca %2 oranında gelir vergisi tevkifatı yapmanız gerekmektedir.” İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve 176200-ÖZ/1266-3676 sayılı özelgesi; “Esnaf muaflığından yararlanmayan ve vergi mükellefiyeti olmayan şahıstan gider pusulası düzenleyerek alınacak yazar kasa için yapılan ödemelerden gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmemektedir.” Maliye Bakanlığı 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna göre, tüketicilerin satın aldıkları mal ve hizmetlerin geri verilerek bedelinin alınması veya başka bir mal veya hizmet ile değiştirilmesi durumunda satıcıların mükellef olmayan kişilerin yaptıkları iadenin belgelendirilmesine ilişkin olarak 54 Seri KDV Genel Tebliği’nde[8] satıcıların iade edilen mal nedeniyle gider makbuzu düzenlemelerini ve tüketiciden iade edilen mala ait fatura veya benzeri belgeyi bu makbuz ekinde geri almalarını ne kadar bu Tebliğde gider makbuzu şeklinde Vergi Usul Kanununda yer almayan bir belge ismi belirtilmişse de bunu gider pusulası olarak kabul etmek gerekir.[9] Konuyla ilgili olarak İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve 1741-3306/2401 özelgesi aşağıdaki gibidir; “Tüketiciler tarafından malların iade edilip bedellerinin geri verilmesinin istendiği durumda satıcı tarafından ödenen bedellerin KDV dahil tutarları tüketiciye iade edilecektir. Satıcılar işlemlerinin düzeltilmesi için iade edilen mal nedeniyle gider makbuzu düzenleyecekler ve tüketiciden iade edilen mala ait fatura benzeri belgeyi bu makbuz ekinde geri alacaklardır. Gider makbuzunda iade edilen mallın KDV satış bedelinden ayrı gösterilecek ve bu miktar indirdim konusu yapılmak suretiyle işlem düzeltilecektir. Dilekçenizle, yabancı dilde öğretim yapan okul ve kuruluşlara toptan kitap satışı yapıldığı, daha sonra okul açıldıktan sonra kitapların bir kısmının iade edildiği belirtilmekte olup, iade edilen kitaplarla ilgili olarak yapılacak işlem konusunda görüşümüzün bildirilmesi talep edilmektedir. 3065 Sayılı Katına Değer Vergisi Kanunu’nun 35’inci maddesinde, malların iade edilmesi, işlemin gerçekleşmemesi, işlemden vazgeçilmesi veya sair sebeplerle matrahta değişiklik vuku bulduğu hallerde, vergiye tabi işlemleri yapmış olan mükellefin bunlar için borçlandığı vergiyi; bu işlemlere muhatap olan mükellef ise indirme hakkı bulunan vergiyi değişikliğin mahiyetine uygun şekilde ve değişikliğin vuku bulduğu dönem içinde düzelteceği belirtilmekte, ancak bu şekilde işlem yapılabilmesi için iade olunan malların fiilen işletmeye girmiş olması ve girişin defter kayıtlarıyla beyannamede gösterilmesinin şart olduğu hükme bağlanmış bulunmaktadır. Buna göre, okullara yapılan kitap satışlarına fatura ve benzeri belge düzenlemek suretiyle % 8 oranında katma değer vergisi hesaplanacaktır. Diğer taraftan, 54 Seri Nolu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği’nin B/1’inci maddesinde; “3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 8/2’nci maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye dayanılarak Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun kapsamında ödenen katma değer vergilerinin iadesi konusunda aşağıdaki şekilde işlem yapılması uygun görülmüştür. Tüketiciler tarafından malların iade edilip bedellerinin geri verilmesinin istendiği durumlarda, satıcı tarafından ödenen bedellerin katma değer vergisi dahil tutarları tüketiciye iade edilecektir. Satıcılar işlemlerinin düzeltilmesi için iade edilen mal nedeniyle gider makbuzu düzenleyecekler ve tüketiciden iade edilen mala ait fatura benzeri belgeyi bu makbuz ekinde geri alacaklardır. Gider makbuzunda iade edilen malın katma değer vergisi satış bedelinden ayrı gösterilecek ve bu miktar indirim konusu yapılmak suretiyle işlem düzeltilecektir. İade edilen malın yerine aynı veya başka bir malın verildiği durumlarda ise, satıcı tarafından yukarıda sözü edilen işlemlerin yanı sıra bu defa verilen yeni mal için fatura ve benzeri belge düzenleneceği tabiidir. Dolayısıyla iade edilen malların yerine verilen yeni malların değerleri dikkate alınarak belge düzenleneceğinden, iade edilen mallar ile yeni verilen mallar arasında değer farkının olmaması düzeltme işlemini etkilemeyecektir.” denilmektedir. Bu itibarla, toptan satışını yaptığınız kitaplardan satılmayan kısmının okul tarafından iade edilmesi halinde, anılan genel tebliğe göre işlem yapılacaktır. Buna göre , iade edilen kitaplar için gider pusulası düzenlenecek ve bu belgede iade edilen bedel ve katma değer vergisi gösterilecek, bu miktar indirim konusu yapılmak suretiyle düzeltilecektir. Öte yandan, kitap iadesi yapanlar 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinin 13 numaralı bendi kapsamına girmediğinden iade alınan kitaplarla ilgili olarak gelir vergisi tevkifatının yapılmayacağı tabiidir.” Gider pusulası, Vergi Usul Kanunu’nun 234 üncü maddesinde vergiden muaf esnaflardan temin edilen mal ve hizmetler nedeniyle düzenlenmesi esas tutulmuştur. Bunun yanı sıra birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de gider pusulası düzenlemesi öngörülmüştür. Gider pusulası kayıtların belgelenmesini sağlamaya yönelik olarak düzenlenen fatura yerine geçen bir belgedir. Gider pusulasının fatura hükmünde belge olarak kabul edilebilmesi için, işin mahiyeti, emtianın nevi ve cinsi ile miktar ve bedelini, hizmet bedelini ve emtia satan ve satın alan ile iş yapanla yaptıranların varsa vergi daireleri ve sicil numaraları, adı soyadı unvanı ve adreslerinin bulunması, tarih ve imza ile teselsül ettirilen seri numarası taşıması gereklidir. Vergi Usul Kanunu’nda gider pusulası düzenlenecek haller Vergi Usul Kanunu’nun 234 üncü maddesinde sayılan alanla sınırlı tutulmuşken, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257 nci maddesinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye istinaden gider pusulasının kullanım alanı 221, 224 ve 230 Seri Gelir Vergisi Genel Tebliğleri ve 54 Seri KDV Genel Tebliği ile genişlemiştir. Buna göre ilgili tebliğlerle, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ile çiftçiler tarafından; arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapılan ödemeler ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 18 inci maddesinde sayılan faaliyetleri icra eden serbest meslek erbaplarından alınan eserler ile temlik edilen veya kiralanan ihtira beratları için yapılacak ödemelere ilişkin olarak gider pusulası düzenlenecektir. Ayrıca, satıcıların mükellef olmayan kişilerin yaptıkları iadenin belgelendirilmesinin ve basit usulde vergilendirilen mükelleflerden satın alınan sabit kıymetlerin tevsik edilmesinin gider pusulası düzenlenmesi ile mümkün olacağı belirtilmiştir. KAYNAKÇA 213 sayılı Vergi Usul Kanunu 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu 215, 221, 224, 230 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliğleri 225 Sıra Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği 54 Seri KDV Genel Tebliği İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve sayılı özelgesi İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’ tarih ve sayılı özelgesi İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve sayılı özelgesi Konya Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve sayılı özelgesi İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve sayılı özelgesi; İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve 176200-ÖZ/1266-3676 sayılı özelgesi; İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın tarih ve özelgesi M. İrfan AKŞEHİR, “Gider Pusulası Düzenleyerek Yapılan Ödemelerden Tevkifat Yapılması Zorunlu Haller”, Yaklaşım Dergisi, Ağustos 2008 Cevdet Okan BAHAR, “Basit Usulde Vergilendirme Esnaf Muaflığı ve Gider Pusulalarının Kullanım Alanı”, Yaklaşım Dergisi, Mart 1999 Mehmet Ali ÖZYER, Açıklama ve Örneklerle Vergi Usul Kanunu Uygulaması, Hesap Uzmanları Derneği, Aralık 2004 BAHAR, Cevdet Okan, “Basit Usulde Vergilendirme Esnaf Muaflığı ve Gider Pusulalarının Kullanım Alanı”, Yaklaşım Dergisi, Mart 1999, Sayı75 AKŞEHİR, “Gider Pusulası Düzenleyerek Yapılan Ödemelerden Tevkifat Yapılması Zorunlu Haller”, Yaklaşım Dergisi, Ağustos 2008, Sayı188, tarih ve 23616 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. tarih ve 23659 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. ÖZYER, Mehmet Ali, Açıklama ve Örneklerle Vergi Usul Kanunu Uygulaması, Hesap Uzmanları Derneği, Aralık 2004, tarih ve 23922 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin, arızi olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara yapacakları ödemeleri gider pusulası ile belgelendirmeleri durumunda, GVK 94 üncü maddeye göre tevkifat yapacaklar arasında basit usulde vergilendirilenler sayılmadığından, bu ödemeleri üzerinden herhangi bir gelir vergisi tevkifatı yapmayacaklardır. tarih ve 22620 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. ÖZYER, Mehmet Ali, age, Kanaatimizce usule ilişkin olan bu tür düzenlemelerin Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile yapılması gereklidir. Serbest meslek sahibi olanlar için gider pusulası çok sık karşılaştıkları kavramlar arasında yer almaktadır. Gider pusulasının nasıl işlediğini ve nasıl kesildiğini öğrenmek istiyorsanız bir adet gider pusulası örneği ve serbest meslek makbuzu örneği incelemeniz sizin için faydalı olacaktır. Gider pusulası hesaplamada karşınıza gider makbuzu, gelir makbuzu, gider faturası, iade gider pusulası, vergi oranları gibi ifadeler çıkmaktadır. Bu kavramları kendiniz öğrenip gider pusulasını ve e-gider pusulasını oluşturabileceğiniz gibi şirketinizin muhasebe departmanından da destek alabilirsiniz. Gider Pusulası Nedir? En genel tabiriyle gider pusulası, vergi mükellefi olmayan kişilerden alınan mal ve hizmetlerin belgelendirilmesinde kullanılan belgeye denir. Bununla birlikte gider pusulası, tüketicilere satılan malların iade alınması halinde de düzenlenir. Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelirler İdaresi Başkanlığı tarafından Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmesi gereken belgelerin elektronik ortamda düzenlenmesine ilişkin tebliğler incelenmiş ve tüm tarafların tek bir kaynaktan bilgilendirilmesini sağlamak amacıyla ve elektronik belge başvurularında bütünlüğün sağlanması amacıyla 19 Ekim 2019 tarih ve 30923 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Sıra No509 Resmi Gazete'de Pusulası Nasıl Kesilir? E-gider pusulası 19 Ekim 2019 tarih ve 30923 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Sıra No509 Resmi Gazete'de yayımlanan tebliğ dahilindedir ve gider pusulası ile aynı özelliklere sahiptir. Dijital kayıtların daha kolay tutulması, saklanması daha kolay olduğu için diğer fatura ve makbuzlar gibi gider pusulasının elektronik ortamda hazırlanmasına karar verilmiştir. E-gider pusulası ve diğer dijital belgelerin takibi ve kontrolü de daha kolaydır. Gider pusulasına işlenebilecek masraflardan bazıları araç alımı, noter tasdik ücreti ve işçilik stopaj oranlarına uygun ödenen stopajdır. Bu yüzden stopaj oranının öğrenilmesi önem taşır. Gider Pusulası Nasıl Düzenlenir? Gider pusulası düzenleme sınırı 2022’de Maliye Bakanlığı, kendisine verilen yetkiye istinaden 225 Sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile gider pusulasının şekil ve usulüne ilişkin düzenlemeler yapmıştır. Buna göre gider pusulası düzenlemede göz önünde bulundurulması gereken kriterler şunlardır Gider pusulalarında; işin mahiyeti, cinsi, adedi, fiyatı, tutarı, toplamı, tevkif edilen vergi oranı ve net tutarı, işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadları bir diğer deyişle, tüzel kişilerde ünvanları, adresleri, varsa vergi dairesi ve hesap numarası, seri ve müteselsil sıra numarası ve düzenleme tarihine ilişkin bilgilere yer verilecektir. Gider pusulaları en az iki nüsha olarak düzenlenecektir. En az iki nüsha düzenlenmeyen ve bilgileri eksik olan gider pusulaları hiç düzenlenmemiş sayılacaktır. Düzenlenen gider pusulalarının ilk nüshası işi yapana veya malı satana verilecek, ikinci nüshası ise düzenleyen tarafından saklanacaktır. Gider pusulaları, mükellefler tarafından anlaşmalı matbaalara muhasebe kaydı bastırılacak veya notere tasdik ettirilecektir. Gider pusulasının anlaşmalı matbaalarda bastırılmaması veya kullanılmasında “Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtımı Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır. Mükellef Türü Arızi Devamlı Esnaf Gider Pusulası %2, %5, %10 Gider Pusulası %2, %5, %10 Serbest Meslek Gider Pusulası %17, %20 SMM %17, %20 Ücretli Bordro %15, %20, %27, %35 Bordro %15, %20, %27, %35 Gider Pusulası Nereden Alınır?Gider pusulası temini için öncelikle vergi dairesinden izin alınması gerekmektedir. Vergi Levhası karşılığında Vergi dairesi tarafından düzenlenip tacirlere verilir. Gider pusulası için izin belgesinin çıkması ardından Maliye Bakanlığı ya da noter tarafından temini sağlanır. Gider pusulası için aynı zamanda e-gider pusulası başvurusu yapılabilmektedir. Gider Pusulası Nasıl Hesaplanır? Gider pusulası hesaplaması yapılırken önce gider pusulasına konu olan ticari işlem dahilinde alınan mal veya hizmete uygulanan Gelir Vergisi ve KDV oranları baz alınarak gelir vergisi ve KDV’nin ayrı ayrı hesaplanır. Gelir vergisi ve KDV tutarları toplanarak toplam kesinti tutarı bulunur ve toplam kesinti tutarı mal veya hizmet bedelinden düşülerek ödenecek toplam net tutar belirlenir. Gider pusulası hesaplaması mal ve hizmet karşılığında ödenecek brüt tutar üzerinden hesaplanabileceği gibi net ödeme tutarı üzerinden de hesaplanabilir. Gider pusulası hesaplamasına örnek vermek gerekirse;ABC Limited şirketinin su tesisatının onarımı için bir tesisatçıya onarım hizmeti karşılığında brüt TL ödemek üzere anlaştığını varsayalım. Şirket, bu işlem için gider pusulası karşılığında toplam TL ödeyecektir. Devlete bu tutar üzerinden %10 oranında gelir vergisi ve %18 oranında KDV öderken tesisatçıya, brüt tutardan devlete ödenen vergileri düştükten sonra kalan tutarı ödeyecektir. Brüt Tutar 2000 TL Gelir Vergisi Stopajı Brüt Ücret x Gelir Vergisi Stopaj Oranı = 2000 x %10 = 200 TLKDV Brüt Ücret x KDV Oranı = 2000 X %18 = 360 TLKesinti ToplamıGelir Vergisi Stopajı + KDV = 200 + 360 = 560 TL Devlete Ödenecek VergilerÖdenecek Tutar 2000 – 560 = 1440 TL Tesisatçıya Ödenecek Net TutarABC şirketinin ayı işlem için net 1800 TL ücret ödemeyi kabul etmesi durumunda devlete ödenecek vergilerin hesaplanması için önce net ücret üzerinden brüt ücret hesaplanır ve daha sonra da brüt ücret baz alınarak gelir vergisi ve KDV tutarı ve toplam kesinti tutarı belirlenir. Net tutar üzerinden gider pusulası hesaplanması biraz karmaşık gelebilir ancak aşağıda gösterilen yöntem kullanılarak basit bir formül aracılığıyla tüm kesintiler kolayca hesaplanabilir. Net Ücret = 1800 TL Brüt Ücret = Net Ücret / 1 - Gelir vergisi stopaj oranı = 2000 / 1- = 2000 TL Gelir Vergisi Stopajı = Brüt Ücret x Gelir Vergisi Stopaj Oranı = 2000 x %10 = 200 TLKDV = Brüt Ücret x KDV Oranı = 2000 x %18 = 360 TL Kesinti Toplamı = Gelir Vergisi Stopajı + KDV = 200 + 360 = 560 TL Devlete Ödenecek VergilerGider Pusulası Stopaj Oranları 2022 Gider pusulasında uygulanacak gelir vergisi stopaj oranları yapılan hizmete ve satın alınan mala göre değişiklik gösterir. Gelir Vergisi Kanunun GVK 94. maddesinde gider pusulalarında uygulanan gelir vergisi oranları stopaj oranları belirtilmiştir. İşin Mahiyeti Gelir Vergisi Stopaj Oranı Serbest Meslek Kazancı %20 Hurda Mal Alımları %2 Diğer Mal alımları %5 Hizmet Alımları %10 Gider Pusulasını Kim Düzenler? Gider pusulası, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 234. maddesinde şu şekilde açıklanmıştırBirinci ve ikinci sınıf tüccarlar, geliri basit usulde belirlenenler, defter tutmak zorunda olan çiftçilerin ve serbest meslek erbabının Vergiden muaf esnafa, yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları mallar içinde düzenleyip işi yapana veya malı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de düzenlenir. Gider Pusulası Kime Düzenlenir? Vergiden muaf esnaf ve vergi yükümlüsü olmayanlardan ürün ya da hizmet satın alındığı zaman gider pusulası düzenlenir. Tüketicilere satılan malların, tüketici tarafından iade edilmesi durumunda gider pusulası düzenlenir. Basit usulde vergilendirilen mükelleflerden sabit kıymet satın alındığı zaman gider pusulası düzenlenir. Gelir Vergisi Kanunu'nun 18. maddesinde belirtilen istisnadan yararlananlardan, ürün satın alındığı zaman gider pusulası düzenlenir. Arızi şekilde serbest meslek işiyle uğraşanlara ödeme yapıldığı zaman gider pusulası düzenlenir. Hazine ve Maliye Bakanlığı, yayımladığı tebliğlerle gider pusulası kullanım alanının kapsamını genişletmiştir. Bu doğrultuda, vergiden muaf esnafla yapılan ticari işlemlerle birlikte son tüketicilerden alınan ürün ve hizmetler, iadeler, telif ödemeleri vs. gibi çok sayıda işlem için de gider pusulası kullanılmaktadır. Gider Pusulası Nasıl Doldurulur? Hazine ve Maliye Bakanlığı, 225 Sıra No'lu VUK Genel Tebliği ile gider pusulasının şekil ve usulüne ilişkin düzenlemeleri açıklamıştır. Gider pusulaları, mükelleflerce matbaalara bastırılır ya da notere onaylatılır. Gider pusulası iki nüsha şeklinde düzenlenir. İki nüsha düzenlenmeyen ve gider pusulasında yer alması gereken bilgilerin eksik yazılması durumunda gider pusulaları düzenlenmemiş kabul edilir. Gider pusulalarının bir nüshası işi yapana ya da ürünü satana verilir, diğer nüshası ise düzenleyen kişi tarafından muhafaza edilir. Mal veya hizmeti satın alan firmanın, gider pusulasını malı satana ya da işi yapana imzalatması gerekir. Gider Pusulası İle Gider Makbuzu Arasındaki Farklar Gider pusulası alıcının kayıtlarına işlenir, alıcı tarafından düzenlenir ve gider pusulasını alıcı öder. Fatura ise satıcı tarafından düzenlenir ve fatura bedeli alıcı tarafından ödenir. Faturalar hem alıcı hem de satıcının ticari kayıtlarına işlenir. Gider pusulası alıcıyı ilgilendiren bir kavramdır. Gider makbuzu satıcıyı ilgilendiren bir kavramdır. Bugünkü yazımızda, Sayın Şükrü Kızılot’un 21 Ekim 2013 tarihli ve “ Gider Pusulası Yazmayan İşyeri Kiracısına Ceza” başlıklı makalesinde gündeme getirdiği Maliye Bakanlığı muktezasında belirtilen görüşlere yer vermek ve konuyla ilgili değerlendirmelerimizi sizlerle paylaşmak istiyoruz. Gelir İdaresi Başkanlığı Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı’nca verilen 16/05/2013 tarih ve 70280967-105234-2012/14-89 sayılı ve “mali müşavir olarak faaliyette bulunan mükellefin işyeri kirası bedellerini gider kaydedebilmesi için banka dekontu yanında ayrıca gider pusulası düzenlemesi gerekip gerekmediği” sorusuna verdiği muktezada; Vergi Usul Kanunu’ndaki “İspat Edici Kağıtlar” başlıklı 227. maddesine, “Gider pusulası” başlıklı 234. maddesine, Maliye Bakanlığı’na tevsik zorunluluğu ile ilgili yetkiler veren mükerrer 257. maddesine ve tahsilat ve ödemelerin banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü aracılığıyla yapılmasına ilişkin düzenlemeleri içeren 268 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği’ne atıflar yapılmış ve bu düzenlemeler çerçevesinde;- Ödemelerin 268 Seri Nolu Tebliğ kapsamında tevsik ediliyor olmasının, bu zorunluluğu doğuran işlemin mükellefler bakımından Vergi Usul Kanunu’nda sayılan belgelerle tevsiki zorunluluğunu ortadan kaldırmadığı,- Anılan tevsik belgelerinin sadece ödeme ve tahsilatı tevsik ettiği,- Bu kiralama işlemine ilişkin olarak borçlanılan tutarıno Kiraya veren şayet vergi mükellefi ise kendisinden alınacak fatura ile,o Kiraya veren vergi mükellefi değilse kiracı tarafından gider pusulası iletevsikinin zorunlu olduğu ifade DÜNYA gazetesinde yayımlanan Sayın Zeki Gündüz’ün makalesinde de ifade edildiği üzere; yukarıda özetlenen muktezada belirtilen görüşte ifade edilen, “işyeri olarak yapılan kiralamalarda işyeri sahibi kiralayan vergi mükellefi değilse kiracı tarafından gider pusulası düzenlenmesi zorunludur” açıklaması mevcut yasa hükümlerine uymamaktadır. Anılan makalede de açıklandığı üzere; Vergi Usul Kanunu’nun “Gider pusulası” ile ilgili 234. maddesinde çok açık olarak- Birinci ve ikinci sınıf tüccarların,- Kazancı basit usulde tespit edilenlerin,- Defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve- Çiftçilerin,“vergiden muaf esnaf”a yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edilen ve işi yapana veya emtiayı satana imza ettirilen bir belge olduğu ve bu belgenin “vergiden muaf esnaf” tarafından verilmiş fatura hükmünde olduğu hüküm altına alınmıştır. Keza aynı maddede; bu belgenin, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edileceği ifade madde hükmü uyarınca; gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev'i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını Tüzel kişilerde unvanlarını ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.“Vergiden muaf esnaf”ın kimler olduğu Gelir Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinde düzenlenmiştir. Anılan maddede ticaret ve sanat erbabından, maddede tek tek sayılan şekil ve surette çalışanların gelir vergisinden muaf olduğu belirtilmiştir. Anılan maddede sayılanlar esas itibariyle, emtia satan veya bir iş yapan ancak geliri çok fazla olmayan zenaat sahipleri veya ticaret erbaplarıdır. Anılan maddede sayılanların elde etikleri gelirler, Gelir Vergisi Kanununda 7 ana kategoride sınıflandırılan gelir unsurlarından “ticari kazançlar”la ilişkilendirilebilir. Oysa kira gelirleri “gayrimenkul sermaye iradı” niteliğinde olup, bu kapsamda gelir elde eden gerçek kişilerin kiralamaya konu gayrimenkulleri bir ticari işletme bünyesinde aktifinde değilse, ticari kazançlarla ilişkili “Vergiden Muaf Esnaf” kapsamına zaten giremez. Nitekim bu şekilde gelir elde edenler, anılan 9. maddede sayılanlar arasında yoktur. Başka bir deyişle; bu şekilde kira geliri elde edenler “vergiden muaf esnaf” anılan kişiler altın, mücevher gibi kıymetli eşya satışı yapmadıkları için, bu kiralama işlemlerinde gider pusulası düzenlenmesi zorunluluğu yandan, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257’nci maddesinin 1 nolu bendi hükmünde; Maliye Bakanlığı’na, mükellef ve meslek grupları itibariyle Vergi Usul Kanunu’na göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ilaveten tutulmasını veya düzenlenmesini uygun gördüğü defter ve belgelerin mahiyet, şekil ve ihtiva etmesi zorunlu bilgileri belirlemeye, bunlarda değişiklik yapmaya yetki verilmiştir. Ancak Maliye Bakanlığı bugüne kadar, yukarıda açıklandığı şekilde yapılan kiralama işlemlerinde gider pusulası düzenlenmesi zorunluluğu getirmemiş ve bu yetki çerçevesinde düzenlenen tebliğlerin hiçbirinde de bu işlemlerde gider pusulası düzenleneceği açıklanan gerekçeler dikkate alındığında, anılan kiralama işlemlerinde Vergi Usul Kanunu’na göre bir belge düzenleme zorunluluğunun olmadığı çok açık olarak ortaya çıkmaktadır. Başka bir deyişle; anılan kiralama işlemlerinde “gider pusulası düzenleme zorunluluğu” yoktur. Bu nedenle, söz konusu muktezada bu hususa ilişkin verilen görüş Usul Kanunu’nda düzenlenme zorunluluğu olmayan, tebliğlerle de düzenleme zorunluluğu getirilmeyen bu işlemlerde Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen belge düzenlemeyle ilgili cezaların uygulanması da mümkün değildir, bu şekilde ceza uygulanması da yasalara aykırı yandan, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257. maddesinin 2 nolu bendi hükmüyle Maliye Bakanlığı, mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunu getirmeye ve bu zorunluluğun kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslarını belirlemeye yetkili kılınmıştır. Maliye Bakanlığı bu yetkisini kullanmış ve 268 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğiyle; işyeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin yapılacak tahsilat ve ödemelerin banka veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsiki zorunluluğunu getirmiştir. Buna göre;- Konutlarda, her bir konut için aylık 500 YTL ve üzerinde kira geliri elde edenlerin,- İşyerlerinde, işyerini kiraya verenler ile kiracılarınkiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerini banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü aracılığıyla yapmaları ve bunlar tarafından düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunludur. Ancak mükelleflerce,- Her bir konut için aylık tutarı 500 YTL' nin altındaki konut kira geliri ile- Mahkeme ve icra yoluyla yapılan konut ve işyeri kira gelirine ilişkin tahsilatlarTebliğle getirilen zorunluluk kapsamında Vergi Usul Kanunu’nun 242. maddesine göre; tüccarlar bir hüküm ifade eden veya icabında bir hakkın ispatına delil olarak kullanılabilen mukavelename, taahhütname, kefaletname, mahkeme ilamları gibi hukuki vesikalarla ihbarname, karar örnekleri, vergi makbuzları gibi vergi evrakını dosyada muhafaza etmeye çerçevede, işyeri olarak yapılan kiralamalarda işyeri sahibi kiralayan vergi mükellefi değilse kiracı tarafından yapılan ödemeler varsa kira sözleşmeleri ve ödeme belgeleriyle tevsik edilebilir. Bu tür kiralar için ayrıca gider pusulası düzenlenmesine gerek yoktur. İşyeri sahibinin kiraya verdiği gayrimenkul ticari bir işletme bünyesinde ise ayrıca fatura düzenlenmesi gerekir.Yukarıda açıklana hususlar dikkate alınarak, bu işin çözüm yolu; Sayın Şükrü Kızılot’un anılan yazısında önerdiği gibi, “Maliye Bakanlığı’nın, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257. maddesindeki yetkisine dayanarak, gerçek kişilere ödenen kiralarda banka dekontunu fatura yerine geçen belge olarak kabul etmesi” değil, hatalı olarak düzenlenmiş görünen muktezayı tekrar gözden geçirerek, bu hatayı düzeltmesi ve “anılan işlemlerde gider pusulası düzenlenmesine gerek olmadığını” ifade etmesidir. Gereksiz ihtilafların ve olası davaların önlenebilmesi için, kanımızca, bu şekilde düzeltme daha yararlı olacaktır.

gider pusulası ile işçilik ödeme